SOMA TAZMİNATLARI-BAROLAR BİRLİĞİ NE YAPMAK İSTİYOR-YASAMA VE HÜKÜMETE AÇIK ÇAĞRI-TÜM TAZMİNATLARI DEVLET ÖDESİN-RÜCU ETSİN-İŞ GÜVENLİĞİ MALİYETLERİNİ ÖDESİN-TAKSİTLE GERİ ALSIN
5 Haziran 2014
Daha önce Soma maden kazası nedeni ile tazminat tutar ve yöntemleri konusunda iki ayrı yazı ile tespitlerde bulunmaya çalışmıştım.
Yeni iki gelişme var. Bunlar;
1-Türkiye Barolar Birliğinin Manisa Barosu ile tazminatlardan hiçbir talepte bulunmadan tüm zarar görenlerin vekaletini yürütmek için son günlerdeki girişimleri,
2-Torba yasa ile Çalışma Bakanlığının ücret ödemeleri,
Bunla ve bunların dışında olabilecek yöntemler üzerinde tespit ve önerilerden önce bazı ilkeleri sıralamakta yarar vardır.
Muhtemel MANEVİ TAZMİNATLAR: Ölümlerde eş ve çocukların her birine 50.000’er, anne-babalara 20.000’er, kardeşlere 10.000’er TL ödenmesidir. Buna göre evli çocuklu kişi ölen 301 kişinin 250’si olarak kabul edildiğinde 1 eş 2 çocuk ve 1 anne 1 baba 3 kardeş için ölüm başı toplam 220.000TL. manevi tazminat toplamda 220.000X250= 55.000.000TL olacaktır. 51 kişi bekar için anne baba kardeşler 70.000 TL kişi başı toplamla 70X51= 3.570.000 Toplam manevi tazminat yükü 58.570.000TL olarak hesaplanacaktır. Bu rakamlar iş yargısında verilecek yeni olaylardaki en üst rakamlardır denilebilir. Zarar görenlerin çokluğu nazara alındığında bir miktar daha düşük tutarların ödenmesine karar verilebilir. Yargı uygulamalarına göre manevi tazminatlar bölünemez. Fazla istemin reddi halinde ret tutarları içinde vekalet ücretine karar verilir. Davayı takip eden avukatlar lehine bu tutarların % 12’si tutarında lehe vekalet ücreti ödenir. Bu tutar 7.000.000TL olacaktır. Aynı tutarda davalı vekilleri bakımından takdir edilecek vekalet ücreti olabilecektir. Buna göre avukatlar için sırf manevi tazminatlar nedeni ile mahkemelerde takdir edilecek vekalet ücreti tutarı 14.000.000TL.dir. Davacı yanların kararı icraya koymaları durumunda alabilecekleri icra vekalet ücretleri de yine % 12 oranından bu defa faiz,vekalet ücretinin vekalet ücreti gibi nedenler ile 8.000.000TL daha olacaktır. Kısaca davacı avukatlarının davacılar için alacağı tazminat tutarı 58.570.000TL olurken, kendi vekalet ücretleri 15.000.000 TL kadar olacaktır. Bu hesaplamalarda avukatların davacılardan alacakları sözleşme vekalet ücretleri hiç hesaba katılmamıştır.
Muhtemel MADDİ TAZMİNATLAR:
Ölenlerden 51 kişinin bekar olması, çalışanlardan % 15’inin yaşlılık aylığı alırken çalışmaları nedeni ile SGK tarafından bağlanan gelirlerin ilk peşin değerleri maddi zararı karşılayacağından yaklaşık 101 kişi için hiç maddi zarar kalmayacaktır.
Ölenlerden evli olup da iş kazası nedeni ile gelir bağlananların ilk peşin değerleri hesaplanan maddi zarardan (destekten yoksun kalma) indirilecektir. İş kazası tazminatlarında ilk peşin değerlerin genelde çocukların tazminatlarını karşıladığı deneyimle sabittir. Yani genel olarak ölenlerin eşlerine tazminat çıkacaktır. Eşlerin yaş ortalamalarının 33 olduğu varsayıldığında ve yine ölenlerin gelire esas aylık kazançları aylık 2.000TL olmakla bunun % 70’inin yarısı eş payı olduğunda eşe bağlanacak aylık gelir 700 TLnin ilk peşin değeri yaklaşık 150.000TL.dir.
Madenci ölümünde aktif çalışma ömrü 50 yaştır. Madencinin bu yaşa kadar yer altında çalışacağı varsayılır. Sonra hesaplar asgari ücrete döner, Biz yinede madenci kazancı ile çalışılacak süreyi 55 yaşa kadar, bundan sonra 60 yaşa kadar asgari ücretten, sonrasında ise AGİSİZ (asgari geçim indirimsiz) ücretten yapalım buna göre sağ eşin ölenin kazancından payı madenci ücretinden hesaplama ile 22 yıl ve diğer açıkladığımız kazançlardan hesaplama ile aylık 2.000TL brütün neti 1.400TL olmaktadır. Sağ eşin ilk beş yıl % 35 pay, sonrasında % 50 pay alacağını ortalama olarak aldığımızda 29.400+142.800+asgari ücretten 5 yıl yarı pay 27.000+pasif devre 60 yaş sonrası 33.600= 232.800 TL olmaktadır. Bu rakamdan % 12 evlenme şansı indirildiğinde (bu da ortalama alınmıştır) 204.864TL-peşin değer 150.000= 54.864TL ölüm başı tazminat kalacaktır.
54.864X200 ölüm= 10.972.800TL maddi tazminat olacaktır. Bunun davacı vekillerine ödenecek vekalet ücreti tutarı 1.316.000TL, kararın icraya konulması halinde icra vekalet ücreti 1.580.000TL. olacak tazminat 10.972.800+ 2.079.000 vekalet ücreti ile 13.051.800 TL ödenecektir. Maddi tazminatların reddinden davalı lehine vekalet ücreti zararın SGK gelirinden kaynaklanması nedeni ile takdir edilmeyeceğinden hesap yapılmamıştır.
AVUKATLAR TAZMİNATLARDAN HİÇ PARA ALMASALAR % 2 EKSİK ALACAKLARDIR.
Tazminatlar toplamı 55.000.000+10.972.800= 65.972.800 TL olsa da icraya konulması halinde % 2 nispetinde cezaevleri tahsil harcı kesileceğinden % eksiği 64.653.344TL alınacak yani 1.319.456TL harç olarak davacılardan alınacaktır.
İŞVERENE MALİYETİ
65.972.800 Tazminat + 12.051.800TL vekalet ücretler+ 1 yılda biterse % 9 yasal faiz 7.000.000TL+ dava,temyiz ve icra harçları toplamı yaklaşık % 20 olmakla 14.000.000= 99.023.000 TL olmaktadır.
Davanın işveren maliyetini artırma oranı % 50’dir.
TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİĞİNİN-MANİSA BAROSU İLE TAZMİNAT DAVALARINDA GİRİŞİMİ
TBB ve Manisa Barosu tazminatlardan hiçbir şey talep etmeksizin, davaları yürütmek için toplantı ve girişimlerde bulunmaktadırlar. Tazminattan hiçbir pay almasalar dahi Avukatlık Kanunu gereğince mahkeme ve icra vekalet ücretlerinin davayı takip edenlere ait olması nedeni ile alacakları vekalet ücretleri toplamı yaklaşık manevi tazminatlardan mahkeme ve icra vekalet ücreti 15.000.000TL + maddi tazminatların mahkeme ve icra vekalet ücreti 2.079.000TL vekalet ücreti ile 17.079.000TL. vekalet ücretini almış olacaklardır.
TBB ve Manisa Barosunun bu vekalet ücretlerini almayacaklarına dair bir beyanları öğrenilememiştir. Avukatlık Kanunu istisnai haller hariç davacıların açtıkları dava tutarlarından vekalet ücreti alınmasını gerektirmektedir. Her ne kadar vekillerin davayı ücretsiz takip edeceğim beyanları ile hiç vekalet ücreti alınmaması mümkün ise de mahkeme,icra vekalet ücretlerini alacağım,sözleşme vekalet ücretlerini alamayacağım diyen bir sistemi kurgulamak biraz zorlaşacaktır.
Bu girişimin TBB ve Manisa Barosuna siyaset alanından Baro alanına kayan bir itibar kazandırması mümkün olabilecektir.
TORBA KANUNUN GETİRDİĞİ ÇÖZÜM
Taslak halinde bulunan Torba Kanun tasarısında zarar görenler için lehe düzenlemelerden biri 900 günü olmayanlara gelir yanında ölüm aylığı alma imkanı getiriliyor olmasının yanında Tasarının Md.20 ile düzenlenen ve 4447 sayılı kanuna geçici 12 madde olarak eklenmek istenen hükmü ile kaza geçiren ölen ve diğer sigortalılara net ücretlerinin oluşturulacak fondan ödenmesi ve bunun zarar görenlerin tazminatlarını etkilememesi konusunda getirilmek istenen düzenlemedir.
TASARIDA TAZMİNATLARIN DEVLETÇE TÜMDEN ÖDENMESİ VE İŞVERENE RÜCU EDİLMESİ
Tasarıda mevcut hüküm yalnızca ücretlerin ödenmesine ve işverenin bunlar nedeni ile sorumluluktan kurtulmamasıdır. Bu hüküm hayata geçerse ödemeler ölenin eşlerine de yapılacağından tazminattan indirim sorunu ortaya çıkacaktır. Doğru olan fonun bunu işverene rücu etmesi ve yapılacak ödemenin kalırsa maddi tazminatlardan mahsubudur.
Ancak iş kazası nedeni bağlanacak gelirler zaten net ücretten az olmayacaktır. Hatırlanmalıdır ki sigorta matrahı brüt, ücret nettir. Brüt matrahın neti ile ödenecek gelir nerede ise eşittir. O halde SGK tüm ücret kaybını karşılıyor iken, tasarı fazladan bir ödemeye neden olacaktır.
DEVLET TÜM TAZMİNATI ÖDEMELİDİR
Tazminatlar yukarıda sıralanmıştır. Adli yargının hesap ilkeleri bellidir. Bağlanan gelirlerin peşin değerleri belirlidir. Doğru olan devletin tüm tazminatları ivedilikle zarar-felaket zenginlik nedeni olmayacak şekilde ödenmesidir. Davalar en az 1 yıl belki de yıllar alacaktır. Devlet tazminatları 2 eşit taksitte ödeyerek, birinin yerine dileyene konut inşa edip vererek tüm zararı yargıyı meşgul bu alanda uğraşmak isteyenleri meşhur etmeden tazmin yolunu seçebilmelidir.
Zira sorumluluk tartışılırken devletin en azından yeterli denetim yapmadığı ve devletin az kusurluda olsa sorumluluk yoluna gidilebileceği hususu yanında devletin örnek çözüm üretebileceğinin gösterilmesi içinde bu yol seçilebilmelidir.
DEVLET ÖDEDİĞİ ZARARLARI İŞVERENE RÜCU ETMELİDİR.
Devlet yine aynı yasa ile işverenin malvarlığı haklarına tedbir, diğer işçileri ve işveren alacaklılarını mağdur etmeden işveren alacaklarına tedbir, el koyma hakkı da veren bir rücu davası yolu özel olarak düzenlenmelidir.
DEVLET SOMA MAĞDURLARINA YARDIM DEĞİL ZARAR ÖDEMESİ YAPMALIDIR.
Aziz milletimiz dostluğu,kardeşliği ile yaraları sarabilecek, ödenecek tazminatların belki mislini yardımlar ile zarar görenlere göndermiş olacaktır. Devlet milletin yerine geçmemeli devlet olarak yardım yerine zarar ödeme yoluna gitmelidir.
DEVLET AYRICA TÜM İŞVERENLERİN İŞ GÜVENLİĞİ ÖNLEM VE MALİYETLERİNİ DOĞRUDAN KARŞILAMALI ÖDEDİĞİ BEDELİ KREDİ GİBİ ZAMANLA GERİ ALMALIDIR.
İş güvenliği önlemlerinin alınmamasıdır en büyük nedeni maliyetlerdir. Maalesef gelişmekte olan ülkeler girişimcileri her şeyden eksilterek sermaye ve işlerini büyütmeyi seçmektedir. İş güvenliği de kalitesiz malzeme, eksik malzeme gibi bir çok nedenle harcama yapmaktan kaçınılan alandır. Gelişmekte olan Çin,Kore gibi ülkelerde de bize benzer olaylar olmakta maden işi olmasa da bir gemi kazasında çok sayıda insan hayatını kaybedebilmektedir. Bu gelişmekte olan ülkenin gerçeğidir. Çözüm madem realite işverenin maliyet nedeni ile kaçınmasıdır. O halde iş güvenliği önlemlerinin gerekli olan tüm malzemesi,kurulumu devletçe yapılmalı,denetlenmeli özellikle kazaların çok yaşandığı orta boy işletmelerden başlanılması, bedeli devletçe olan bu mallar borcu taksitler halinde ödenene kadar devlet malı sayılması, işvereni zorlamayan bir ödeme sistemi yapılmalı, bu malzeme ve iş güvenliği önlemleri kurulacak ayrı bir organizasyon ile denetlenmelidir.
İŞVERENE ÇAĞRI:
Yukarıdaki hesaplar gibi tazminat yükümlülüğü dava süresi ile en az % 50 artmaktadır. İşveren 50.000.000TL gibi bir ödeme hatta birkaç taksitle ödemesi ile tüm davacıların zararlarını karşılayabilir.
İşverende hatırlamalıdır ki, yetkilileri hakkında bir ceza davası vardır. Ödeme ceza davasında cezada indirim nedeni olacak, ceza yargılamasında lehe durum oluşacaktır.
Zarar görenler razı olmasalar bile işveren konutta teslim ödeme ve yine almazlar iseler tevdi mahalli tayini yolu ile tazminat borçlarından kurtulabilirler. Zarar görenler dava açmadan süreci işveren başlatmalıdır. Ayrıca tüm zarar görenler olmasa bile razı olan kişiler ile zararı giderilen kişi sayısını artırma mümkünse tamamını ödeme yolunu seçmelidirler. Bana dava açsınlar çıkınca öderim daha maliyetlidir.
ÖZET :
Torba yasa tasarısında 20.madde çözümünde vazgeçilmelidir. Zira zaten SGK net ücrete eşit bir gelir ödemesi yapmaktadır. Ayrıca aziz milletimiz yardımlarını esirgememektedir. Devlet yardım değil borcu bitirmeli işveren tazminat ödemesini adli yargı ilkelerine göre kanun değişikliği ile ödeyip, tedbir koyacağı bir sistemle ödemeleri için rücu davası açmalıdır. Böyle bir düzenleme siyaset alanından Türkiye Barolar Birliği-Manisa Barosu girişimi olan ücretsiz dava takip edilmesi nedeni ile oluşacak itibar kazanımının önüne de geçebilecektir. İşveren ise derhal harekete geçip tüm zarar görenlerin zararını ödeyerek, kendisi için gereksiz bir maliyete neden olacak %’50’den fazla maliyetin önüne geçmeli ve ceza yargısında azda olsa lehine bir durum oluşturmalıdır.
