4857 SAYILI İŞ HUKUKUNDA BİLDİRİMLİ FESİHLERDE İŞ ARAMA SÜRESİNİN ÖNEMİ
Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde işçi ve işverenin sözleşmenin feshinde önce durumu karşı tarafa bildirme yükümlülüğü bulunmaktadır. İhbar önelleri süresinde işçi iş saatlerinde günde iki saatten az olmamak üzere iş arama izni kullanır.
Yeni iş arama izni işçilerin eski işinden ayrıldıktan sonra işsiz kalmadan yeni bir iş bulmaları amacıyla getirilmiş olan bir düzenlemedir.
Yukarıda söz ettiğimiz sadece belirsiz süreli iş sözleşmelerinde uygulansa da zaman zaman belirli süreli sözleşmelerde bir ihbar öneli şartı var ise iş arama izni uygulaması onlar içinde geçerlidir.İstifa eden işçiye de iş arama izni ihbar önelleri süresi boyunca kullandırılması gereklidir.
İş Kanunun 27.maddesinde İş Arama İzni Tanımlanmıştır.
”Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır. İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.”
O halde maddeler halinde bakacak olur isek;
1.)Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.
2.)İş arama izninin süresi günde iki saatten az olmaz.
3.)İş arama saatleri ihbar önelleri içinde birleştirilerek kullandırılır.
4.)İş arama sürelerini toplu kullanmak isteyen işçi bu isteğini yazılı olarak işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak zorundadır.
5.)İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir.
6.)İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.
Kanunun bu şekli ile düzenlenmesi işçi lehine bir uygulama olmuştur. İş Kanununun 27. maddesi uyarınca işçiye bu dönemde ve çalışma saatleri içinde yeni iş arama olanağı tanınmıştır.
Hangi Tip İş Sözleşmelerinde Uygulanır:
Genelde uygulama Belirsiz İş sözleşmelerinde karşımıza çıkmaktadır. Belirsiz süreli iş sözleşmeleri için geçerli olan bildirim önelleri içinde kullanılan bir haktır.
Kısmen de olsa Belirli süreli iş sözleşmelerinde taraflar arasında ihbar öneli şartı olmasında bildirim süresi hükmü ihtiva ederse burada da iş arama izni süreleri uygulanacaktır.
Sürekli işlerde iş arama izni uygulanacaktır.İşi 30 günden fazla süren işlerde ihbar öneli kavramı ortaya çıktığından dolayı uygulanmaktadır.
Bildirim süresi kavramına yer verildiği için işyerinden istifa ederek ayrılan işçi içinde iş arama izni süreleri uygulanıyor.
İş Kanunu’nun 17. maddesine göre, işveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçinin iş sözleşmesinin ihbar ücretinin peşin ödenerek feshedilmesi halinde, işçi yeni iş arama izni ücreti isteyemeyecektir.
İş Arama Süreleri ve Bildirim Süreleri Artabilir mi?
İş Kanunun 17.Maddesinde tanımlanan 2 ile 8 haftalık ihbar önelleri süreleri Toplu yada Bireysel İş sözleşmeleri ile artırılabilinir.Fakat hiçbir zamanda bu süreler 2 ile 8 hafta süresinden aşağıya çekilemez.Aynı şekilde 2 saatlik iş arama süreleri de artırılabilinir.Bu sürelerde hiçbir zaman aşağıya çekilemez.
İş Arama Sürelerinde Karşılıklı Anlaşma Olabilir mi?
Genelde bu süreleri belirleyen işverenlerdir.Burada adaletli olarak da işveren, yeni iş arama izninin kullanılma zamanını belirlerken işin aksamaması kadar, işçinin iş bulma ihtimalinin yüksek olduğu zamanları da dikkate almak zorundadır.
İş Arama İznin Toplu Olarak Kullandırılması Mümkündür:
Kanunun da bu isteğin toplu olarak kullanılacağına yer verilmiştir. ‘’Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.’’
İşçi bu isteğini işveren yazılı başvurmak suretiyle dile getirmesinde fayda vardır.
Örneğin:(A) A.Ş. çalışan işçi Ahmet Bey’in çalışma süresi 5 yıldır. İşveren tarafından iş akdi bildirimli Fesih ile fesh ediliyor.İş Kanunun 17.Maddesine göre 8 Haftalık bir ihbar öneli vardır.Bu durumda işçi Ahmet Bey iş arama sürelerini işverene yazılı olarak müracaat ederek toplu olarak kullanmak isteğini beyan ediyor.İşverenlik de bu isteği kabul ediyor.İşçi Ahmet Bey 6 iş günü çalışıyor 1 günde hafta tatili yapıyor.O halde 8 hafta için de 48 gün çalışıyor.48 güne karşılık 2 saat iş arama izni süresi hakkı var.48*2=96 saat/7,5=12 gün ve 6 saat olmak üzere toplu olarak kullanacaktır.İhbar önelleri sözleşmeyle arttırılmış olması halinde, iş arama süresinin hesaplanması, artırılmış önel süreleri dikkate alınarak yapılmalıdır.
İşveren İş Arama İzni Sürelerinde İşçiye İzin Vermez ve Çalıştırması Durumunda Zamlı Ücret Öder:
İşçi, yeni iş arama izni esnasında çalışmaz ise iş arama izin süresine ait ücret, hiçbir kesinti yapılmadan işçiye ödenir.
İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.İşveren tarafından , iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırırsa, izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın ödeyeceği ücrete ek olarak çalıştırdığı sürenin ücretini de %100 zamlı olarak işçiye ücret vermek zorundadır.
Örnek:Yukarıda örneğini verdiğimiz Ahmet Bey 96 saati çalışmıştır.
Saat ücreti 8,89 TL.
A)8.89*96=853,44 TL. ödenecektir.
B)8.89*2*96=1.706,88 TL
Toplamda A+B=2.560,32 TL. alacaktır.
İşveren örnek uygulama da açıklandığı üzere işçiye;yeni iş arama izin süresinin çalışma karşılığı olmaksızın hak ettiği ücreti,bu sürede çalıştırılması halinde hak ettiği ücreti,bu sürede çalıştırılması halinde hak ettiği %100 zamlı ücret olmak üzere ,toplamda üç kalemden oluşan ücret ödenecektir.
Kısmi Süreli Çalışanlarda İş Arama İzni Süresi Uygulaması Var mıdır?
İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamayacak, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmi süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamayacaktır.
Belirsiz süreli hizmet sözleşmesi yapılarak Kısmi yada Çağrı Üzerine Kısmi Süreli çalışanlarda bildirim süresi verilerek iş akdi fesh edildiğinde onlara da iş arama süreleri uygulanacaktır.
Bu süreleri çalıştıkları sürelerde kullanacaklardır. Kısmi süreli çalışan işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu olarak da kullanabilecektir.
Örneğin: (A) Ltd.Şti’nde hafta da 2 gün olmak üzere ayda 8 gün Kısmi Süreli çalışan işçi Mehmet bey iki yıllık çalışma süresi vardır.
İşveren tarafından iş akdi 17.madde gereğince fesh edilmiştir.
6 haftalık ihbar öneli vardır.İşçi Ahmet Bey hafta da 2 gün çalıştığı için geldiği sürelerde iş arama izin sürelerini kullanacaktır.
2*2=4saat bir hafta boyunca,6 haftalık ihbar önelinde 24 saat olarak izin arama süresi kullanılacaktır.
İş Arama İzinlerinin Kullandırıldığını İspatlama Yükümlüsü Kim?
Yasal ihbar önelleri içinde işveren işçiye iş arama sürelerini günde 2 saat kullandırdığını gerek Bölge Çalışma Müdürlüğüne yapılan şikayetlerde gerekse açılacak iş mahkemelerinde elindeki ispat aracı olan puantaj kayıtları ile ispat etmek zorundadır.
Bu puantaj kayıtlarında işçinin imzası yanında,işvereninde imzası olarak bir mutabakat sağlanması gerekmektedir.Bir çok işveren bu ayrıntıyı atladığı zaman geriye dönük bunları işçilik alacağı gibi ödemek durumuyla karşılaşıyor.
Bu ödenen paraların Gelir Vergisi yönünden muhtasara yansırken,eksik kazanç yönünden ek aylık prim hizmet belgesi ile SGK beyanı gerekmektedir.
İşverenler bu aşamada en azından ihbar öneli süresi verilerek iş akdi sona erdirilenler hakkında özlük dosyalarına bu yasal iş arama sürelerini kullandırdıklarına dahil işçinin imzasını taşıyan aynı zamanda mutabık oldukları beyanları koymalarına gerek vardır.
İdari Para Cezası Uygulaması:
İş arama izninin verilmemesine idari para cezası yaptırımı getirilmemiştir.
İş Arama İzin Süresine Ait Ücretler yada Çalıştırılması Halinde %100 zamlı ücret ödenmemesinde Zaman Aşımı Süresi Nedir?
Ücret alacağı olduğundan dolayı 5 yıllık zamanaşımına tabiidir.
VEDAT İLKİ