Taksi sahipleri ve Taksi şoförlerine İş ve Sigorta Rehberi 2
İstanbul’da trafik polisleri ile birlikte SGK’nın denetim elemanları piyasaya çıktı ve taksilerde çalışanların sigortası konusunda denetim yapıyorlar. Ancak, plaka kiralayanların durumu karmaşık olduğu gibi daha büyük sorunlara da yol açıyor. Sigortalı olma hakkını elde eden sürücüler ise artık işsiz kaldıklarında işsizlik sigortasından da yararlanmaya başlayacaklar…
***Plaka kiralayanlar ne olacak?
İşin en zor yanı da burası. Zira, taksi plakası şoför esnafına kendisi kullansın ve ekmeğini çıkarsın diye tahsis edilmiştir. Ancak, piyasada-uygulamada gördüğümüz üzere plaka sahipleri araçlarını plaka kiralama şirketlerine veriyorlar ve ayda 3000-3500 lira alıyorlar. Taksi kiralama şirketleri de plakalı taksiyi aylık 3500-4000 liraya isteyenlere kiralamaktadırlar. Aralarındaki kira sözleşmesini ise vergi-stopaj ortaya çıkmasın diye de Maliye’ye bildirmemektedirler. Bildirilmediği için de kiralama resmiyet kazanmamaktadır. Esasen kiralama Maliyeye ve SGK’ya bildirilse kiralayan vergi-stopaj ödeyecek ve kendisi de vergi mükellefi olarak Bağ-Kur’lu sayılacaktır. Bu arada aylık kira bedeli yüksek olduğu için de kiralayan basit usulde değil deftere tabi gelir vergisi mükellefi olacaktır. Bu durumda sorun yoktur.
Fakat, kiralama sözleşmesi resmiyet kazanmamışsa, taksiyi kiralayan vergi mükellefi olmadığı için SGK tarafından yolda çevrilip denetime alındığında, plaka sahibi işveren sayılacak ve esasen kiralayan olduğu halde SSK’lı sayılıp, kayda alınacaktır. Plaka sahibine de 2500 lira idari para cezası SGK tarafından uygulanacaktır.
***Sürücülere kıdem-ihbar tazminatı ödenecek mi?
Kıdem ve ihbar tazminatı İş Kanunlarında (4857-854-5953 sayılı Kanunlarda) geçmektedir. Genel İş Kanunu olan 4857 sayılı İş Kanunu’nun 4 üncü maddesine göre; “ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.” İş Kanunu uygulanmaz. Bu sebeple bir taksi plakası sahibinin yanında 2 veya daha az şoför-sürücü varsa bunların işten çıkma, işten çıkarılma, emekli olma hallerinde ihbar ve kıdem tazminatı ödenmesi gerekmez. Ancak, plaka veya plakalar sahibinin yanında 3 veya daha fazla sürücü varsa işten çıkma, işten çıkarılma veya emekli olma durumunda ihbar ve kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.
***Kıdem-ihbar tazminatı ve plaka kiralama ile ilgili örnek Yargıtay Kararı
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 30.06.2008 T., Esas: 2008/22755, Karar: 2008/18206:
“Davacı; davalıya ait araçta 18.8.1997- 25.10.2006 tarihleri arası çalıştığını; iş sözleşmesinin davalı tarafından haksız olarak fesih edildiğini belirterek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla çalışma, hafta tatili, genel tatil ve izin ücreti alacağı talebinde bulunmuştur.
Davalı; davacının işçi olarak değil kiracı sıfatı ile çalıştığını, kira ilişkisinin 2006 yılı 10. ayında sona erdiğini, taraflar arasındaki ilişkin kira ilişkisi olduğunu savunmuştur.
Mahkemece; taraflar arasında iş sözleşmesi değil kira sözleşmesi bulunduğu, kira ilişkisinden doğan ihtilaflara bakmaya Sulh hukuk mahkemesinin görevli olduğu gerekçesi ile görevsizlik kararı verilmiştir.
Uyuşmazlık taraflar arasındaki hukuki ilişkinin tespiti ve davalının esnaf niteliğinde olup olmadığı noktasında toplanmaktadır…
5362 Sayılı Yasanın 3. maddesinde belirtilen esnaf ve sanatkar faaliyeti kapsamında kalan işyerinde 4857 Sayılı Yasanın 4/ı bendi uyarınca, üç kişinin çalışması halinde bu işyeri iş kanunun kapsamının dışında kalmaktadır. Maddede, üç işçi yerine “üç kişi”den söz edilmiştir. Bu ifade, işyerinde bedeni gücünü ortaya koyan meslek ve sanat erbabını da kapsamaktadır. İşinde bedeni günü ile çalışmakta olan esnaf dahil olmak üzere toplam çalışan sayısının üçü aşması durumunda işyeri İş Kanununa tabi olacaktır.
Dosya içeriğine göre, davacı iş sözleşmesi ile çalıştığını iddia etmektedir.
Davalı ise davacı ile aralarında kira sözleşmesi bulunduğunu savunmuş kira sözleşmesi ve banka kayıtlarını delil olarak dosyaya sunmuştur. Uyuşmazlığın çözümü için taraflar arasındaki hukuksal ilişkinin duraksamaya yer bırakmayacak şekilde ortaya konması gerekir. Taraflar iddia ve savunmalarını ispatlamak için delil listesi sunmuşlar bu arada tanık deliline de müracaat etmişlerdir. Durum böyle olunca tarafların gösterdikleri tanıklar dinlenmeli dosya içindeki diğer deliller ile birlikte bir değerlendirmeye tabi tutularak davacı ile davalı arasındaki hukuki ilişkinin somut olarak tespitine çalışılmalıdır. Sonuçta taraflar arasındaki ilişkinin kira sözleşmesinden kaynaklandığı sonucuna varılırsa şimdiki gibi görevsizlik kararı verilmelidir. Aksi halde yukarıda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere davalının esnaf olup olmadığı tartışılmalı esnaf olmadığı sonucuna varılırsa aradaki ilişkinin iş sözleşmesinden kaynaklandığı kabul edilerek dava konusu istekler hakkında bir karar verilmelidir. Buna göre eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir. “
***Sürücüler İşsizlik Sigortası’na kavuştular
Taksi plakası sahibinin yanında SSK’lı işçi olarak çalışan şoförler, uygulama sonrasında sadece SSK’lı olmadılar ayrıca, işsizlik sigortası kapsamına da girdiler. Artık işsiz kaldıklarında İŞKUR’dan işsizlik ödeneği de alabilecekler. 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 50 inci maddesine göre;
“Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez.
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde;
a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,
Süre ile işsizlik ödeneği verilir…”
***SSK’dan emeklilik hakkı da elde ettiler
Bir çok taksi sürücüsü işverenleri tarafından SSK’lı yapılmadıkları için kendileri yasadışı bir şekilde faaliyet gösteren sahte şirketlerden kendileri para vererek, SSK’lı yapılmayı tercih etmektedirler. Sahte şirketler ise sürücülerden ayda 200 lira para alıp, bunları SSK’ya bildirmekte ama primleri SGK’ya ödememektedirler. Sonrasında da denetimlerde sahterkarlık ortaya çıkınca da şoförler hem paralarından hem de SSK sigortalarından mahrum olup zarara uğramaktaydılar. Bazı şoförler ise isteğe bağlı Bağ-Kur’lu olmaktaydı ama bu durumda SSK’dan emekli olma hakkını kaybetmişlerdir. Yeni durumda taksi sürücüleri artık SSK’lı olmuş olduklarından, SSK’dan emekli olma hakkını elde etmişlerdir.
YARIN:Emekli ve memur taksicilerin durumu ne olacaK