İŞ KAZASINDA MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT İSTENİR
Çalışma hayatımız içindeki dinamikler karşısında her zaman her saniyede iş kazası ile karşılaşma risklerimiz vardır.
Bu riskleri çeşitli önleyici tedbirler alsak bile bu riski sıfırlama imkanımız yoktur.Sadece ucuz atlatılabilir hafif iş kazası şekline sokabiliriz.Fakat her iş kazası karşısında kanunun yaptırıcı amir hükümlerini de unutmamamız gerekiyor.
İş Kazasının Tanımı:
5510/13.Maddesine göre;
1.) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
2.) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
3.) 4-1(a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
4.) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, sayılan hal ve durumları sonucunda meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olay olarak tanımlanır.
a.)Sigortalının bedenen özre uğraması.
b.)Ruhsal Sağlığının bozulması.
Bir olayın iş kazası sayılabilmesi için, kazayı geçiren kişinin sigortalı olması, sigortalının işyerinde veya işyerinden sayılan yerlerde bulunması, olayın işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle meydana gelmesi, kaza ile sonuç arasında uygun bir illiyet bağının bulunması, kaza sonucu bedence veya ruhça özre uğraması ve bu unsurların bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir. Ancak iş kazası işin yürütümü sırasında meydana gelen olayı ifade etmekte ise de, yapılan işle ilgisi olmayan bazı hal ve durumlarda meydana gelen olayları da kapsamaktadır.
İş Kazasının Bildirimi ve Bildirim Süresi:
Kanunun 4-1(a) bendinde sayılan sigortalılar ile 5. maddesinin (a), (b), (c) ve (e) bendinde sayılan sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma kazadan sonraki üç işgünü içinde; 5. maddesinin (g) bendinde sayılan sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma kazadan sonraki üç işgünü içinde; Ek 5. maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılan sigortalıların ise kendilerince veya işverenlerince kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilmesi gerekmektedir.Sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde ise, iş kazası ile ilgili bilgi almasına engel olacak durumlarda iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi üç işgünüdür. Kanunun 4-1(a) bendi ile 5. maddesinde sayılan ve kara, deniz, hava ulaştırma araçlarında çalışan veya işleriyle ilgili bu araçlarda bulunan sigortalıların bu sırada meydana gelen iş kazası ile ilgili bildirim, aracın Türkiye’ye döndüğü günü takip eden ilk işgününden itibaren işlemeye başlayacaktır. Dönüş tarihinin tespitinde deniz ulaştırma araçlarının ilk Türk limanına girdiği, hava ulaştırma araçlarının ilk Türk havaalanına indiği, kara ulaştırma araçlarının ise sınır kapılarından Türkiye’ye girdiği tarihin esas alınması gerekmektedir. Ancak, herhangi bir nedenle aracın Türkiye’ye gelememesi halinde sigortalının gümrükten geçiş tarihi esas alınacaktır.
Bildirim süreleri işgünü olarak belirlendiğinden cumartesi, pazar ile ulusal bayram ve genel tatil günleri hesaba katılmayacak, bu günlere rastlayan günleri takip eden günden itibaren üç günün hesabına devam edilecektir.
Mücbir sebebe bağlı olarak süresinde bildirim yapamayan işverenler, mücbir sebebi belgelemeleri şartıyla, mücbir sebebin ortadan kalktığı tarihten sonraki üç işgünü içinde Kuruma iş kazasını bildirecektir.
Bildirim Kanunun 4-1(a) bendi kapsamındaki sigortalılar için işverenlerince Yönetmelik Ek-7’de yer alan “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu” ile yapılacaktır. Bildirge e-Sigorta ile Kuruma bildirilebileceği gibi, doğrudan ya da posta yoluyla da ilgili üniteye gönderilebilir. Adi posta ile yapılan bildirimlerde Kurum kayıtlarına intikal tarihi, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta ile yapılan bildirimlerde postaya veriliş tarihi esas alınır. Bildirimin “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesi” yerine bildirgede bulunan bilgileri içeren ve onaylarını taşıyan yazılarla yapılması halinde kabul edilecektir. Bildirim yapılan yazıda sigortalının, sicil numarası, adı ve soyadı, doğum tarihi, işyerinde yaptığı iş, işyerinde çalışmaya başladığı tarih, iş kazasının vuku bulduğu yer, tarih ve saat, oluş şekli, tanıkların ad ve soyadları, işyerinin adresi, işverenin adı, soyadı, unvanı ve ikametgâh adres bilgileri, şirket merkezi bilgileri, imzalarının da bulunması gerekmektedir.
Bildirimler işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezlerine yapılması gerekmektedir. Ancak Kurumun başka bir müdürlüğüne yapılan bildirimler bağlı bulunduğu müdürlüğe yapılmış gibi kabul edilecektir. Sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezleri kendilerine yapılan bildirimleri kayıtlarına geçirdikten sonra, işyerinin bağlı olduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezlerine, kendilerine bildirim yapılan tarihi belirterek göndereceklerdir.
5510/19.Madde Kapsamında İş Kazası Sonucu Ödenen Yardımlar:
Sürekli iş göremezlik geliri Kanunun 19 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen sigortalılara bağlanır. İş kazası sonucu oluşan özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, 17 nci maddeye göre hesaplanan aylık kazancının % 70’i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmî iş göremezlikte sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı kendisine ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanır. Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, sigortalının çalıştığı işten ayrılması şartı aranmaz.
Örneği Kurumca hazırlanan tahsis talep dilekçesi ile ilgili üniteye başvurması yeterlidir. Tahsis talep dilekçesine bir adet belgelik fotoğraf eklenir
Sürekli tam iş göremezlik hâli, sigortalının meslekte kazanma gücünün %100’ünün; sürekli kısmi iş göremezlik hâli ise %10 ilâ %99,99’unun kaybedilmesi durumunu ifade eder.
Özellikle 5510/19.Maddesine göre İş Kazasına uğrayanlar sürekli iş göremezlik geliri bağlanmasının yanı sıra açacakları davalar ile Maddi ve Manevi Tazminat Davası da açabilirler.
818 sayılı BK/43. Tazminat miktarının tayini
Hakim, hal ve mevkiin icabına ve hatanın ağırlığına göre tazminatın suretini ve şumulünün derecesini tayin eyler. Zarar ve ziyan irat şeklinde tayin olunduğu takdirde borçludan icap eden teminat alınır.
Bu Konuda siz okurlarımıza güncel Yargıtay Kararı:
21. HUKUK DAİRESİ
E. 2010/2446
K. 2010/9450
T. 5.10.2010
• İŞ KAZASI NEDENİYLE TAZMİNAT ( İşçide Oluşan Meslekte Kazanma Güç Kayıp Oranının Hiçbir Kuşku ve Duraksamaya Yer Vermeksizin Saptanması Gerektiğinden Bu Yönün Bekletici Mesele Sayılması Gerektiği )
• BEKLETİCİ MESELE ( İş Kazası Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat – İşçide Oluşan Meslekte Kazanma Güç Kayıp Oranının Hiçbir Kuşku ve Duraksamaya Yer Vermeksizin Saptanması Gerektiğinden Bu Yönün Bekletici Mesele Sayılması Gerektiği )
• GERÇEK ÜCRET ( İşçinin Kıdemi Ve Yaptığı İşin Özelliği ve Niteliğine Göre İşçiye Ödenmesi Gereken Ücret Olduğu ve İşyeri veya Sigorta Kayıtlarına Geçmiş Ücret Olmadığı )
• TAZMİNATIN HESAPLANMASI ( İş Kazası Sonucu Sürekli İş Göremezlik Nedeniyle Sigortalının Maddi Tazminatının Hesaplanmasında Gerçek Ücretin Esas Alınması Gerektiği )
• YARDIMA MUHTAÇ DAVACI ( İş Kazası Nedeniyle Tazminat – Asgari Ücretle Bakıcı Gideri Hesaplanması Doğru İse de Bakıcı Giderinin Ödenmesi Sırasında Bakıcıyı Çalıştıran Davacının Brüt Asgari Ücret Kadar Bir Ödeme Yapmasının Gerektiği )
• BAKICI GİDERİ ( İş Kazası Nedeniyle Tazminat – Davacının Başkasının Yardımına Muhtaç Olması Nedeniyle Asgari Ücretle Bakıcı Gideri Hesaplanması Doğru İse de Bakıcı Giderinin Ödenmesi Sırasında Bakıcıyı Çalıştıran Davacının Brüt Asgari Ücret Kadar Bir Ödeme Yapmasının Gerektiği )
818/m.43
5510/m.19
ÖZET : Dava, meydana gelen iş kazası sonucu yardıma muhtaç %100 oranında meslekte kazanma gücünü kaybeden sigortalının maddi ve manevi tazminat istemlerine ilişkindir. İşçide oluşan meslekte kazanma güç kayıp oranının hiçbir kuşku ve duraksamaya yer vermeksizin saptanması gerektiğinden bu yönün bekletici mesele sayılması gerekir. İş kazası sonucu sürekli iş göremezlik nedeniyle sigortalının maddi tazminatının hesaplanmasında, gerçek ücretin esas alınması koşuldur. Gerçek ücretin ise; işçinin kıdemi ve yaptığı işin özelliği ve niteliğine göre işçiye ödenmesi gereken ücret olduğu, işyeri veya sigorta kayıtlarına geçmiş ücret olmadığı Yargıtay ‘ın yerleşmiş görüşler indendir. Davacının başkasının yardımına muhtaç olması nedeniyle asgari ücretle bakıcı gideri hesaplanması doğru ise de, bakıcı giderinin ödenmesi sırasında bakıcıyı çalıştıran davacının brüt asgari ücret kadar bir ödeme yapmasının gerektiği düşünülmelidir.
VEDAT İLKİ
vedat.uzman@gmail.com