KAYIT DIŞI MÜCADELEDE BAŞBAKANLIK GENELGESİ
19.03.2011 Tarihli RG 27879 sayısı ile yayınlanmıştır.Genelgenin yayınlanmasındaki amaç kısacana ;
1.)Kayıt dışı çalışanların kayıt altına alınması
2.)Kamu kurum ve kuruluşları arasında bu konuda işbirliğinin sağlanması
3.)Kamu çalışanların kayıt dışılığın olumsuz etkileri konusunda bilinçlendirilmeleri
ile sigortasız çalışmanın önüne geçmek olarak algılıyabiliriz.
Başbakanlık Genelgesi yayınlamadan önce bu konuda çalışmalar başlatılmıştır.
5510 sayılı Kanuna dayanarak hangi düzenlemeler ile Kayıt dışı mücadelede nasıl bir yol izlendiğine kısacana değineceğiz.
5510 sayılı Kanunun 100 maddesi ve 12.05.2010 Tarihli SİY Sigortalıların Kamu İdareleri ve Bankalarca bildirilmesi kısmında ” Kamu idareleri ile 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlar, Kurumca sağlanacak elektronik altyapıdan yararlanmak suretiyle, Kurumca belirlenecek işlemlerde, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını kontrol etmek ve sigortasız olduğunu tespit ettiği kişileri, Kuruma bildirmekle yükümlüdürler. ”(SİY-13.md.)
Kısacana SGK tarafından belirlenen işlemlerde işlem yaptığı kişilere ait sigortalılık hallerinin olup olmadığını kontrol ederek,sigortasız olduğu tespit edilenlerin SGK bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır.
SGK’ca belirlenecek sürede bilgi girişlerini yapmayanlar hakkında 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesine göre idari para cezası uygulanır.(5510/100. md.)
27.09.2008 tarihli RG Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Tespitler Hakkında Yönetmelik de kayıt dışı çalışmanın önlenmesi hakkında başlangıcı belirlenmiştir.
Yönetmeliğin amacı:
”Bu Yönetmeliğin amacı, kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince, işyerlerinde yapacakları her türlü soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yönünden sigortalı olması gerekenlerin sigortalı olup olmadığının tespiti ile sigortasız çalıştırılanların ve tespitler sırasında kanuna göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının ve/veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesine ilişkin tespitlerin SGK bildirimini düzenlemektir. ”
Kamu idaresine bağlı Denetim Elemanları yaptıkları yoklamalarda Sigortalılar açısından tespitleri eksiklikleri bir tutanak ile SGK bildireceklerdir.
”Kamu idarelerinin denetim elemanları, kendi mevzuatları gereğince işyerlerinde yapacakları her türlü soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, işyerlerinde çalıştırılanların 5510 sayılı Kanun gereğince sigortalı olup olmadığını tespit ederek sigortasız çalıştırılanları ve 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesine ilişkin tespitlerini en geç bir ay içinde Kuruma bildirirler.
Sigortalı olması gerekenlerin sigortasız çalıştırıldığının veya sigortalı olması gerekenlerin SGK bildirimi yapılmadığının ya da sigortalı gün sayılarının ve prime esas kazanç tutarlarının eksik bildirildiğinin tespit edilmesi durumunda, örneği Yönetmelik ekinde bulunan fiili tespit veya kayıt inceleme tutanağı düzenlenerek, bağlı bulunduğu birimin üst yazısı ekinde tespit yapılan işyerinin bulunduğu SGK ilgili ünitesine intikal ettirilir.”
28.09.2008 tarihli RG 5510 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin yedinci fıkrası ve 100 üncü maddesini içeren tebliğ yayınlanmıştır.
Tebliğ de Bankalar da işlem yapan sigortalılara ait bilgiler sigortalılık hallerine göre araştırılarak SGK bilgi verilir.
Kamu Kurumları da bu konuda SGK bilgi aktarımında bulunacaklardır.
-Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü
-Milli Eğitim Bakanlığı
-Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
-Kültür ve Turizm Bakanlığı
-Sağlık Bakanlığı
-Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
-İçişleri Bakanlığı
-Ulaştırma Bakanlığı
-Çevre ve Orman Bakanlığı
-PTT Genel Müdürlüğü
Bu kurumlara ilave olarak;
Özerk Spor Federasyonları,TTNET,Telekomünikasyon Kurumu,Noterlikler dahil olmak üzere sigortalılara ait bilgilerin SGK aktarılması esas alınmıştır.
Alınan Bilgilerin Dökümünün İstenmesi :
Bankalar ve kamu idareleri ile diğer kuruluşlardan istenen bilgi ve belgelerin işlem yapılan kişilerden alınıp alınmadığı veya bu bilgilerin SGK tam olarak gönderilip gönderilmediğinin kontrolü için SGK, banka ve kamu idareleri ile diğer kuruluşlardan belli bir dönemde yapılan tüm işlemlerin dökümünü isteme yetkisine sahiptir.
Bunların yerine getirilmemesi durumunda bu kurumları İdari Para Cezası Uygulanacaktır.
” Kontroller sonucu Kanunun ilgili hükmünde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen kamu idareleri ve bankalar ile diğer kuruluşlara, Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi gereğince sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanır.”
Kadim Servisleri ile 2010/47 sayılı Genelge ile Kayıt dışılıkta SGK bünyesinde servis kurulması aşaması tamamlanmıştır.Tüm bilgiler Kadim servislerinde toplanacak ona göre sigortalı çalıştıran işverenlere uygulama yapılacaktır.
Bugünlerde yapılandırma ile işverenler rahat nefes alsa bile unutmasınlar ileride yapılan denetimler ile kayıt dışı mücadele hız kazanacaktır.
Borç yapılandırılmaları SGK gelir gider dengesini bozmaktadır.
Bunun içinde Başbakanlık Genelgesi ile Kayıt dışının üzerine gidilmesi konusunda işlem emirleri kamu kurumlarına iletilmiştir.
Üç sene önce yürürlüğe giren 5510 SS ve GSSK göre ilk hedefleri arasında sigortalı sayısını artırma yönünde yapılan çalışmalara rağmen sigortalılık bilinci toplumda tam bilinmediğinen kayıt dışı ile mücadele gündemdeki yerini korumaya devam ediyor.
ÇSGB bu konuda şikayetleri ise her zaman dile getirildiğinden Başbakanlık tarafından kamu kurumlarına hatırlatma açısından bu genelge ele alınmış,bununla ilgili mücadele de diğer kurum ve kuruluşlara bu konuda ÇSGB yardımcı olmaları birkez daha genelge ile hatırlatılmıştır.
Kayıt dışılığın önüne geçilmesinde adımlar hızla atılırsa Kurumun Gelir- Gider dengeleri yerine oturarak daha iyi hizmetler alınır.
Genelgenin Kısa Bir Özeti
Bu itibarla; kayıt dışı istihdamla mücadelede Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu denetim elemanlarının yaptıkları çalışmaların yanında diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi görev alanlarıyla ilgili yapacakları inceleme, araştırma, denetim ve soruşturmalarda ilgili işyerlerinde çalışanlara ilişkin kayıt dışı istihdam olup olmadığının tespiti ve Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi ile ilgili olarak;
1- Söz konusu Kanun ve Yönetmelik hükümlerinin uygulanması hususunda ilgili kamu idarelerinin denetim başkanlıklarınca denetim elamanlarına gerekli hatırlatmanın yapılması,
2- 5510 sayılı Kanun kapsamında olup da hizmet akdi ile çalışma yapılan işyerlerinde her bir inceleme, araştırma, denetim ve soruşturmalar sonucu düzenlenen raporlarda, sigortalılık ve ücretlerin gerçek miktarları üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilip bildirilmediği hususlarına mutlaka yer verilmesi ile bu konunun denetim birim başkanlıklarınca incelenerek takibinin yapılması,
3- Tespitlerle ilgili rapor ve tutanakların geciktirilmeden tespitin yapıldığı ildeki Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili birimlerine gönderilmesi konusunda gerekli hassasiyetin gösterilmesi,
4- Uygulama ile ilgili bilgilendirme ihtiyacı durumunda ve tereddütlü konularda Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının ilgili birimleri ile irtibata geçilerek gerekli desteğin alınması,hususlarında bilgilerini ve gereğini rica ederim.
VEDAT İLKİ