TORBA YASAYA İŞÇİLERİN İZİNLERİ İÇİN EK YAPILMASI İSTEĞİ
21 Ağustos 2014
(ANNE ANNE, HACI ADAYLARI,SILACI VE TATİLCİ GİBİLERİN HAKLARI)
İZİN KULLANMA ZAMANININ 4 AY ÖNCEDEN BİLDİRMEK KOŞULU İLE İŞÇİYE BIRAKILMASI
24.06.2014 tarihli Torba Yasa Teşekkürler ve Eleştiriler başlıklı yazımda konuyu arz etmeye çalışmıştım.
İş Kanunu md.60'a değişiklik fıkrası eklenme isteği
Sorun : İşçiler işveren izin vermedikçe, izin haklarını kullanamazlar, bu yıllarca sürebilir, bu nedenle işten çıkan işçi kıdem tazminatı alamaz, yargı uygulamaları ve yasalarımız hak kazanan işçiye izin hakkı kullanımını yalnızca iş sonunda izin ücreti olarak paraya dönüştürmektedir(İş Kanunu md.59).
Sosyal Gerçekliklere baktığımızda, izin hakkı doğmuş olsa da,
- İşveren izin vermedikçe, hak kurası çıkan kişi, işveren izin vermedikçe, hacca giderse haksız olarak işten ayrılmış olur(yargı uygulamasına konu olmuş ve işçi tazminat alamamıştır). Ancak hak kura ile çıkmakta ve insanlar yıllarca beklemektedirler.(Hac kurası ile hac zamanı arası 5,5 aya yakın süredir)
- Halen çalışan, kızı doğum yapacak, anneanne adayı kızının doğum ve sonrasında refakat etmek istemekte, ancak işveren izin vermedikçe izne çıkamamaktadır. Yasalarımızda mazeret iznine esas sayılan bir durum sayılmamaktadır.
- Tatile çıkmak isteyen işçi (yaz tatili,kayak tatili ne tür olursa olsun) önceden rezervasyon yaptırır, tatilini planlarsa bir indirim hakkı kazanmakta, bu oran % 30’dan fazla bir oran olduğundan, izin alamayan işçi indirimli tatil yapma hakkında mahrum olmaktadır.
- Ramazan orucunu memleketinde,sılasında anne babasının tutmak isteyen, Ramazan veya Kurban bayramından sonra iznini zaten bayrama gittiği memleketinde geçirmek isteyen işçi işveren izin vermedikçe izin hakkını kullanayamayacaktır.
- Hasat dönemi öncesi ve sonrasında baba yurdunda, kendi mülkü olan ekili alan ve bahçesinde o dönemde çalışmak isteyen işçi işveren izin vermedikçe bu hakkı kullanamayacaktır.
Bu ve benzer nedenle çoğaltılabilir.
MEVCUT YASAL DÜZENLEMELERE BAKMAK GEREKİRSE;
TORBA YASA İLE DEĞİŞEN ALT İŞVEREN İŞÇİLERİ İÇİN KURAL
4857 sayılı İş Kanununda İzin hakkı 53-62. maddelerinde düzenlenmiştir. Md.54 Fıkra 4 ”…yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır” hükmü yanında 639 sıra sayılı Torba yasanın 6.maddesi ile 4857’nin 56.maddesinde eklenmek istenen fıkranın bir kısmı “… izin sürelerinin… ilgili yıl içerisinde kullanılmasını sağlamakla yükümlüdür…” düzenlemesi ise asıl işvereni bağlayan kurallar getirilmektedir.
İzin hakkı Devlet Memurları için 657 sayılı yasanın YILLIK İZİNLERİN KULLANILIŞI
MADDE 103- Yıllık izinler, âmirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabilir. Birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebilir. (Değişik son cümle: KHK/562 – 6.7.1995) Cari yıl ile bir önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan izin hakları düşer.
Denilmekle amirin takdir yetkisi kötüye kullansa bile izin hakkını en fazla iki yıl erteleyebileceğini, ama bu süre bitmeden mutlaka izin kullandırması gerektiğini düzenlemektedir. Esasen izin kullanımı devlet memurları için bir sorun oluşturmamaktadır.
Ancak özel kesim işverenleri bakımından, gerek personel yetersizliği, gerek nitelikli personelin yerini doldurmadaki zorluk, gerekse işverenin çalışmayan-izin kullanan kişiye ücret ödemek istememesi, ödemeyi yıllar sonra gerçekleşecek işin sona erme zamanına ertelemek istemesi gibi nedenler ile bazen izin kullanılamamaktadır. Yargı uygulamalarında 10 yıl ve fazlası hiç izin kullanamamış kişilere sıklıkla rastlanmaktadır.
Zira iznin hak kazanılan dönemi takip eden dönemde kullanımını zorlayan bir kural yoktur, aykırı davranışlar yaptırıma-para cezasına bağlanmamıştır. Hatta ücretini alamayan işçiye verilen direnme- yani çalışmadan ücretini alma hakkına benzer bir hakta yoktur.
Ancak izinde çalışma yasağını düzenleyen 58.maddenin ruhu doğru anlaşılmış olsa idi, izinde başkasının yanında çalışma yasağı koyan kuralın, aynı zamanda işverenin kendi işinde çalışmayı da yasakladığı kabul edilebilirdi.
Anayasamızın B. ÇALIŞMA ŞARTLARI VE DİNLENME HAKKI
MADDE 50 Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.
Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.
Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.
Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.
Hükmü temel normdur.
Belirsiz süreli iş sözleşmesini bozmak isteyen taraf ihbar öneline uyarak bunu yapabilmektedir. En kıdemli işçiler için ihbar öneli İş Kanunu 17. maddeye göre en fazla 8 haftadır, sağlık sebepleri söz konusu olduğunda haklı nedenle fesihte bu süreye 6 hafta daha eklenebilmektedir. Yasanın iş sözleşmelerinin sürmesinde ihbar süreleri kadar kısa sürelere izin vermemektedir. Zira haklı fesihte 6 hafta eklenen süreye, işe iade davaları söz konusu olunca 6 aylık kıdem istenmektedir (İş Kanunu md.18). Ancak işe iade davalarında korunan işçilik hakkı süresi en fazla 4 aydır(md.21). Kanaatimiz 4 aylık bir süre öncesinde işçinin izin kullanabileceği zamanı seçme hakkının iş kanununa eklenmesi mümkündür. Eklenmesi gereken yer ise 60.madde olmalıdır.
İzin niteliği itibari ile yorulan işçinin, işyerinde daha verimli hale gelmesini amaçlamaktadır. İzin kullanma hakkı işçinin yönetime katılma hakkı içerisinde de değerlendirilebilen bir husustur.
Hukukumuz aksayan yönlerinden biri olan bu husus torba yasa yahut daha kapsamlı bir çalışma ile de düzenlenebilecektir.
03.03.2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği md.7’de yer alan izne çıkacak işçinin 1 ay önceden başvurusuna dair hükmün varlığı tekrarlamak gerekirse aykırılığın bir cezaya bağlanmaması, işveren izin vermedikçe kullanılamaması karşısında yeterli kabul edilemeyecektir.
MEVCUT DÜZENLEME
İzinlere ilişkin düzenlemeler
MADDE 60.- Yıllık ücretli izinlerin, yürütülen işlerin niteliğine göre yıl boyunca hangi dönemlerde kullanılacağı, izinlerin ne suretle ve kimler tarafından verileceği veya sıraya bağlı tutulacağı, yıllık izninin faydalı olması için işveren tarafından alınması gereken tedbirler ve izinlerin kullanılması konusuna ilişkin usuller ve işverence tutulması zorunlu kayıtların şekli Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle gösterilir.
DEĞİŞTİRİLEBİLİR ŞEKLİ EK FIKRA
“İşçi en az dört ay önceden yazılı olarak başvuru ile izin kullanacağı zamanı kendisi belirleyebilir.”
