Akşam Gazetesi-İşsizlik sigortası -3
16 Haziran 2007
İşsiz kalanların düzenli bir iş bulana kadar mağdur olmadan hayatlarını devam ettirmeleri için uygulamaya konan İşsizlik Ödeneği’ni almak için bazı koşullar gerekiyor. Bugün özellikle gemilerde çalışanlar ve basın mensupları için gerekli olan koşulları inceliyoruz
Gazeteci ve gemiciler icin özel hükümler var
III. Zorlayıcı sebepler: İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.
Örnek: İşyerinin resmi makamlarca mühürlenmesi, hammadde kıtlığı nedeniyle işçiye iş verilmezse …
İşçiler işlerini derhal bırakabilirler ancak yukarıda sıralanan olayların öğrenildiği tarihten itibaren 6 işgünü içinde işçi işini bırakmaz ise daha sonra bu bahane ile işi bırakamaz. Ayrıca olayın öğrenilmesi de olay tarihinden itibaren bir yıl içinde gerçekleşmez ise işçinin işi bırakması yasal değildir.
B- 854 Sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14. Maddesinin (II) ve (III) Bentlerine Göre İşçinin İşi Bırakması
854 Sayılı Deniz İş Kanunu’nun “Önelsiz fesih ve infisah” başlığını taşıyan 14’üncü maddesi dört bentten ibaret olup bunlardan sadece (II) ve (III) bentlerine göre işçinin işi bırakması halinde kendisine işsizlik ödeneği ödenir.
Bunlar ise aşağıdaki gibidir.
I – Gemi adamı tarafından:
a) Ücretin kanun hükümleri veya hizmet akdi gereğince ödenmemesi,
b) İşveren veya işveren vekilinin gemi adamına karşı, kanuna, hizmet akitlerine veya sair iş şartlarına aykırı hareket etmesi,
c) İşveren veya işveren vekilinin gemi adamına karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi,
II – … gemi adamı tarafından:
a) Geminin herhangi bir sebeple 30 günden fazla bir süre seferden kaldırılması, b) Gemi adamının herhangi bir sebeple sürekli olarak gemide çalışmasına engel bir hastalığa veya sakatlığa uğraması,
Hallerinde feshedilebilir.
Bu gibi hallerde gemi adamı işi bırakırsa kendisine İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ödenir.
C- 5953 Sayılı Basın İş Kanunu’nun 7’nci maddesi ile 11’inci maddesinin birinci fıkrasına göre gazetecinin işi bırakması
5953 Sayılı Basın İş Kanunu’nun, “Akdin gazeteci tarafından feshi” başlığını taşıyan 7. maddesine göre;
“Gazeteci en az bir ay evvel işverene yazılı ihbarda bulunmak suretiyle iş akdini her zaman feshedebilir.”
Öyleyse gazeteci bir ay evvelden haber vermek kaydıyla iş akdini her zaman bitirebilir ve diğer çalışanlara (işçilere ve denizcilere) tanınmayan bir hak burada gazetecileri tanınmış olup kendisi herhangi bir neden olmaksınız istifa etse dahi İşsizlik Ödeneği’ne hak kazanacaktır.
Aynı Kanunun, “İhbar mühletini beklemeksizin fesih hakkı ve tazminat” başlığını taşıyan 11’inci maddesine göre;
“Bir mevkutenin veçhe ve karakterinde gazeteci için şeref veya şöhretini veya umumiyetle manevi menfaatlerini ihlal edici bir vaziyet ihdas edecek şekilde bariz bir değişiklik vukuu halinde, gazeteci ihbar mühletini beklemeden akdi feshedebilir.”
Biraz eski olan düzenlemeden de görüleceği üzere, gazeteci tarafından kaleme alınan yazıda, gazetecinin şeref ve şöhretini zedeleyecek tarzda veya maneviyatına zarar verecek şekilde değişiklik yapılarak yayınlanırsa gazeteci herhangi bir müddet beklemeksiniz derhal işini bırakabilir ve bu halde İŞSİZLİK ÖDENEĞİ’ne hak kazanır.
Sağlık sebepleri veya işyerinde işçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması halinde işveren tarafından hizmet akdi feshedilen çalışanlar,
Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25’inci maddesinin (I) , (III) (IV) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14’üncü maddesinin (III) numaralı bendine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 12’nci maddesinin birinci fıkrasına göre işveren tarafından feshedilmiş olanlar,
A- 4857 Sayılı Kanunun 25. Maddesinin I-II-IV. Bentlerine Göre İşine İşveren Tarafından Son Verilen Çalışanlar
4857 Sayılı Kanun’un “İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı” başlıklı 25’inci maddesi toplam dört bentten oluşmaktadır ve aşağıda sıralayacağımız nedenlere göre işveren işçinin iş akdini herhangi bir bekleme süresi olmaksızın derhal son verme hakkına sahiptir. Ancak, “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlıklı (II) numaralı bent hariç diğer bentlere göre (kıdem tazminatı alacak şekilde) işçinin iş akdi feshedilmiş ise işçiye İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ödenecektir.
Ahlak kurallarına uymayan ödenek alamaz
II. Bent
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri
Maddenin II. Bendi, “ Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” olup bu bent gereğince işveren tarafından işten çıkarılan işçilere ne kıdem tazminatı ne de İŞSİZLİK ÖDENEĞİ verilmez.
Ancak işçiyi aşağıdaki sebepler ile işten çıkardığını kanıtlama yükümü işverene aittir.
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi.
Açıklama:Yukarıdaki fıkra içinde bahsi geçen 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 84. maddesi aşağıdaki gibidir.
Maddenin başlığı, “İçki veya uyuşturucu madde kullanma yasağı” olup metin aşağıdaki gibidir.
“İşyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.
İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.
Alkollü içki kullanma yasağı;
a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendirilen,
b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği alkollü içki içmek zorunda olan,
c) İşinin niteliği
gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olan, İşçiler için uygulanmaz.”
e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
Açıklama: İşçi işyeri dışında bir suç işler ve tutuklanır veya hapse mahkum olursa işveren işçisine kıdem tazminatı vermek zorundadır ve aynı işçi hapisten çıktıktan sonra İŞSİZLİK ÖDENEĞİ alma hakkında sahiptir.
Ancak, işçi işyeri içinde bir suç işler ve yedi günden fazla hapis cezası alırsa bu kere işçiye hem kıdem tazminatı verilmez hem de İŞSİZLİK ÖDENEĞİ verilmez.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Ayyaş ve berduşa ödül mü veriliyor?
I. Bent
I- Sağlık sebepleri:
a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
Örnek:
Ayyaş ve berduşa ödül
Bu bent kamuoyunda bilinen adıyla ayyaşlar ve berduşlar için düzenlenmiş olup içki, uyuşturucu ve benzeri maddeleri kullanması nedeniyle işine üç gün veya bir ayda toplam beş gün gidemez ise işverenin işçiyi işten çıkarma hakkı vardır ama işten çıkardığı takdirde hem kıdem tazminatını işveren ödeyecek hem de İş-Kur İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ödeyecektir.
İş Kanunlarında en çok eleştirilmesi gereken düzenlemelerden biri olan bu bent, içeriğinden de görüleceği üzere içki, uyuşturucu veya bağımlılık yaratan bir madde kullanmadığı halde bir işçi üç gün işine gitmez ise kıdem tazminatı alamadan işinden atıldığı ve bu nedenle de işsizlik ödeneği alamadığı halde bu maddeleri kullanması sebebiyle işine gidemez ise kıdem tazminatı hakkı doğduğu gibi bir de işsizlik ödeneği verilmektedir.
b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun sağlık kurulunca saptanması durumunda (a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17’nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74’üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.
Örnek: İşyerinde çalışamayacak derecede hastalandığı sağlık kurulu kararıyla tespit edilen sigortalının iş akdini işveren işçiyi işten çıkarabilir ama bunun için belli bir süre geçmesi gerekmektedir. Bu süre ise işçinin işe devamsızlığı, işyerindeki kıdemine göre daha önce yazdığımız feshi ihbar müddetlerini altı hafta aşmasından sonra başlar ancak doğum nedeniyle doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta ücretsiz izinli olan kadın sigortalı kadın için hesaplama 16 haftanın sonundan başlatılır.
Hem ödenek hem kıdem almak mümkün
Dördüncü Bent
IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17’nci maddedeki bildirim süresini aşması.
Açıklama: İşçinin işyeri içinde veya işlediği iddia edilen bir suç nedeniyle gözaltına alınması veya tutuklanması ve bu halin daha önce açıklanan işçinin işyerindeki kıdemine göre ihbar süresini aşması durumunda işveren işten işçisini çıkarabilir ama bu durumda kendisine Kıdem Tazminatı vermek zorunda olduğu gibi İş-Kur’da çalışmaya hazır olduğu tarihten itibaren İŞSİZLİK ÖDENEĞİ öder.
Ancak, daha önce açıklanan işçinin işyerinde işlediği suç nedeniyle ceza alması durumu farklıdır.
B- 854 Sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14’üncü Maddesinin III. Bendine Göre İşine İşveren Tarafından Son Verilen Deniz Çalışanları
854 Sayılı Deniz-İş Kanunu’nun “Önelsiz fesih ve infisah” başlıklı 14. maddesinin III. Bendi aşağıdaki gibidir.
“III – İşveren, işveren vekili …
tarafından:
a) Geminin herhangi bir sebeple 30 günden fazla bir süre seferden kaldırılması,
b) Gemi adamının herhangi bir sebeple sürekli olarak gemide çalışmasına engel bir hastalığa veya sakatlığa uğraması,
hallerinde feshedilebilir.”
Açıklama: Gemi adamının çalıştığı gemi gerek resmi makamların talimatıyla 30 günden fazla süre seferden alıkonması halinde ve gemi adamının gemide çalışmasına engel bir hastalığa tutulduğunun anlaşılması halinde işveren gemi adamının işine son verilebilir bu durumda gemiadamına hem kıdem tazminatı hem de İşsizlik Ödeneği verilir.
C- 5953 Sayılı Basın İş Kanunu’nun 12’inci maddesinin birinci fıkrasına göre işine işveren tarafından son verilen gazeteciler
5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’un 12’inci maddesinin birinci fıkrasına göre işveren tarafından feshedilmiş olanlara da şartları var ise hem kıdem tazminatı ödenir hem de İşsizlik Ödeneği ödenir.
“Akdin tatbik edilmediği hallerde fesih” başlığını taşıyan bahse konu maddenin birinci fıkrası aşağıdaki gibidir.
“Gazetecinin uğradığı hastalık sebebiyle iş akdi işveren tarafından feshedilemez. Ancak, bu hastalığın altı aydan fazla uzaması halinde tazminat verilmek suretiyle akdin feshi cihetine gidilebilir.”
Ancak aynı maddenin ikinci fıkrası ise gazetecinin lehine bir düzenlemedir ve aşağıdaki gibidir.
“Bu maddenin birinci fıkrasında yazılı haller dolayısiyle vazife göremiyecek duruma düşüp de işveren tarafından işinden çıkarılan gazeteci, azami bir yıl içinde iyileştiği takdirde tekrar eski işine tercihan alınır.”
Eşiniz kaçarsa ne olacak?
Üçüncü Bent
III. Zorlayıcı sebepler:
İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
Açıklama:
Bu bent gereğince de işverenin işçiyi derhal çıkarma hakkı vardır ve buna örnek olarak Yargıtay Kararları gereğince çocuğu hastalandığı için tedavisi için memleketine gitmesi veya karısı evden kendisine haber vermeden gittiği için eşinin nerede olduğunu araştırmak için işyerine gelmeyen işçinin durumu olabilir…
Yarın: Kimler İşsizlik Ödeneği’nden yararlanamaz ve işverenin yapması gerekenler…
Ali TEZEL
