Akşam Gazetesi-İşsizlik Sigortası-4
17 Haziran 2007
Süreli hizmet akdi bitince de ödenek var
4-Belirli süreli hizmet akdi ile çalışmakta olup da sürenin bitiminde işsiz kalanlar,
Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalanlar, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 7 nci maddesinin (II) numaralı bendinde belirtilen hizmet akdinin belirli bir sefer için yapılmış olması nedeniyle sefer sonunda işsiz kalanlar da İŞSİZLİK ÖDENEĞİ alırlar.
A-4857 Sayılı İş Kanunu’nun 11 ve 12. Maddelerine Göre Belirli Süreli İş Akdi ile Çalışanlar
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 11. ve 12. maddelerine göre;
İş ilişkisinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir.
Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.
Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar.
Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin süreli olmasından dolayı belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.
Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiye, belirli bir zaman ölçüt alınarak ödenecek ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatler, işçinin çalıştığı süreye orantılı olarak verilir. Herhangi bir çalışma şartından yararlanmak için aynı işyeri veya işletmede geçirilen kıdem arandığında belirli süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçi için farklı kıdem uygulanmasını haklı gösteren bir neden olmadıkça, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan emsal işçi hakkında esas alınan kıdem uygulanır.
Buna göre, işçi ile işveren yazılı olarak anlaşmış ve sözleşmenin bitimi için belirli bir tarih öngörmüşlerse sözleşmenin bitim tarihinden sonra işçiye İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ödenir.
B-5953 Sayılı Basın-İş Kanunu’nun 4. Maddesine Göre Belirli Süreli İş Akdi ile Çalışanlar
5953 Sayılı Basın-İş Kanunu gereğince gazeteci ile işveren arasında yazılı akit yapılması zorunludur ancak iki taraf anlaşırsa akdin bitimi için bir müddet koyabilirler. Bir müddet konulmamış ise akit süresiz hizmet akdi sayılır.
Gazeteci ile işveren arasında yazılı hizmet akdinde belirli bir müddet yazılmış ise müddet sonunda sonunda sözleşme kendiliğinden sona erer ve gazeteciye İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ödenir.
C- 854 Sayılı Deniz-İş Kanunu’nun 7. Maddesinin (II) Bendine Göre Belirli Süreli İş Akdi ile Çalışanlar
“Belirli süre veya sefer için akit” başlığını taşıyan maddenin (II) bendi ise aşağıdaki gibidir.
“II – Belirli sefer için yapılmış hizmet akti, akitte yazılı seferin sonunda geminin vardığı limanda yükünü boşaltmasıyla sona erer.”
İşsiz kalan gemi adamına İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ödenir.
İşsizlik ödeneği için işverenin yapması gerekenler
1-İŞVEREN, İŞTEN AYRILMA BİLDİRGESİ (İAB) DÜZENLEYECEKTİR.
İşveren, İŞÇİSİNİN hizmet akdinin Kanunda öngörülen hallerden birisine dayalı olarak feshedilmesi durumunda, örneği Türkiye İş Kurumunca hazırlanacak üç nüsha İşten Ayrılma Bildirgesini düzenleyecektir.
İAB’lerin bir nüshasını 15 gün içinde Türkiye İş Kurumuna göndermek, bir nüshasını hizmet akdi feshedilene vermek ve bir nüshasını da işyerinde saklamakla yükümlüdür.
2- İŞVEREN (İAB) VERMEZSE CEZASI VAR MI?
4447 Sayılı Kanun’un 54. maddesine göre;İşten ayrılma bildirgesini Kuruma vermeyen işverenlere her bir fiil için ayrı ayrı sanayi kesiminde çalışan onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası verilir.
3 İŞVEREN CEZAYA KARŞI NE YAPABİLİR?
İDARİ para cezaları tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde Kuruma ödenir veya aynı süre içinde Türkiye İş Kurumun ilgili ünitesine itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. İş Kurumunca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde yetkili mahkemede itiraz edebilirler. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir.
Mahkemeye başvurulması cezanın takip ve tahsilini durdurmaz. İşsizlik sigortası uygulamasına ilişkin işlemlere karşı sigortalıların ve işverenlerin yapacakları itirazlardan Sosyal Sigortalar Kurumuna verilen görevlerle ilgili olanlar SSK’ya, diğerleri ise İş Kurumuna yapılır.
İtirazların, işlemin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde yapılması ve 30 gün içinde sonuçlandırılması zorunludur. Yapılan itirazlar daha önce yapılmış bulunan işlemlerin uygulanmasını geciktirmez. İtiraz yoluna başvurulmuş olması ilgililerin yargı yoluna başvurma haklarını ortadan kaldırmaz.
İş yerleri satılanlar
5- İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olanlar
A-4857 Sayılı İş Kanunu ile 5953 Sayılı Kanun (Gazeteciler) Gereğince Çalışanların Durumu
“İşyerinin veya bir bölümünün devri” başlıklı 6. maddeye göre;
“İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer.
Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür.
Yukarıdaki hükümlere göre devir halinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır.
Tüzel kişiliğin birleşme veya katılma ya da türünün değişmesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hükümleri uygulanmaz.
Devreden veya devralan işveren iş sözleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep oluşturmaz. Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır.
Yukarıdaki hükümler, iflas dolayısıyla malvarlığının tasfiyesi sonucu işyerinin veya bir bölümünün başkasına devri halinde uygulanmaz.”
Açıklama: Yeni İş Kanunu gereğince işyeri devredilmesi halinde işçilerin iş akitleri feshedilemez ancak devreden veya devralan işverenin, ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır.
Bu sebepler ile işçinin işine son verilebilir
Ayrıca işçinin çalıştığı işyerinin tamamen kapatılması veya kapanması,
İşçinin yaptığı işin niteliğinin değişmesi gibi hallerde işçinin işine tazminatları verilmek kaydıyla son verilebilir.
Bu durumda işsiz kalana İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ödenir.
Yukarıdaki durumların tamamı 5953 Sayılı Basın-İş Kanunu’na göre çalışan gazeteciler için de geçerlidir.
B-854 Sayılı Deniz İş Kanunu Gereğince Çalışanların Durumu
854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (IV) numaralı bendindeki nedenlerle işsiz kalanlara da İŞSİZLİK ÖDENEĞİ verilir.
Bahsi geçen (IV) bent aşağıdaki gibidir.
“IV – Geminin kayba uğraması, terk edilmesi veya harp ganimeti ilan edilmesi veyahut Türk Bayrağından ayrılması hallerinde ise hizmet akti kendiliğinden bozulur.”
Özelleştirme mağduru işsizlerin durumu
6-4046 Sayılı Kanun’un 21. maddesi gereğince Özelleştirmeye tabi tutulan resmi kurumlarda çalışırken işsiz kalan kamu işçilerine kanun gereğince belirli bir süre Özelleştirme Nedeniyle İş Kaybı Tazminatı ödenmektedir.
İş kaybı tazminatı ile işsizlik ödeneğini birlikte almaya hak kazananlara öncelikle iş kaybı tazminatı ödenecektir.
İş kaybı tazminatı almak üzere yapılan başvurular aynı zamanda işsizlik ödeneği talep başvurusu yerine de geçecektir.
İş kaybı tazminatı ödeme süresi bittiği halde bir işe yerleştirilemeyenlere, iş kaybı tazminatı alınan süreler mahsup edilmek şartıyla kalan süre için işsizlik ödeneği ödenecektir.
Açıklama: 4046 Sayılı Kanun gereğince işyerinin özelleştirilmesi nedeniyle iişsiz kalan sigortalı en fazla 8 ay İş Kaybı Tazminatından yararlanabilecektir. Son üç yılda 1080 gün işsizlik sigortası prim ödemesi var ise, bu sigortalı işsizlik ödeneğine hak kazandığı
10 aya karşılık (İş kaybı tazminatı aldığı süre mahsup edildikten sonra) sadece 2 ay işsizlik ödeneği alabilecektir.
Hangi işsizler ödenek alamaz?
Aşağıda sıralanan nedenler ile işsiz kalanlara işsizlik ödeneği verilmez;
120 Günün Hesabına Dikkat
Hizmet akdinin sona erdiği tarihten önceki son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte, hastalık, ücretsiz izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, kısmi istihdam ile grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, ekonomik kriz, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulması veya işe ara verilmesi halinde, prim yatırılmayan süreler için Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) kayıtları esas alınacak ve 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmayacaktır.
İşsizlik ödeneği almak için işçinin yapması gerekenler
İŞSİZLİK ödeneğine hak kazanan işçilerin, işsizlik ödeneğinden faydalanmak üzere işveren tarafından bir nüshası kendilerine verilen (İAB) İşten Ayrılma Bildirgesi ile birlikte hizmet akdinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içinde, İŞKUR’un en yakın ünitesine başvurmaları gerekmektedir.
Sigortalı işsiz, resmi kimlik belgesi ve işveren tarafından düzenlenen İAB ile hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde, işyerinin bağlı bulunduğu yerdeki İŞKUR müdürlüğüne talep dilekçesi ile şahsen müracaat edecektir.
İşverenin İAB düzenlememesi halinde, hak kaybına yol açılmaması için sigortalı işsizin talep dilekçesi ve resmi kimlik belgesi ile yaptığı müracaatı kabul edilecektir. Ancak, bu durumda talep dilekçesi İAB yerine geçmeyecektir. İşverenin İAB düzenlememe nedeni İş-Kur tarafından araştırılarak gerektiği hallerde yasal işlemler başlatılacaktır.
Sigortalı işsizin, hizmet akdinin feshedildiği tarihi izleyen günden itibaren mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç 30 gün içinde İŞKUR’a başvurmaması halinde, başvuruda gecikilen süre işsizlik ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülecektir. Sigortalı işsiz, gecikmeye neden olan mücbir sebepleri başvuru sırasında belgelendirmek zorundadır.
İşsizin mücbir sebep halleri;
a) Eş, çocuk, anne, baba veya kardeşlerinden birinin vefatı ya da resmi kurum veya kuruluşlardan alınacak doktor raporu ile kanıtlanmak kaydıyla kendisinin veya bu maddede sayılanlardan birinin hastalık hali,
b) Yangın, yer sarsıntısı, sel baskını gibi doğal afetler,
c) Herhangi bir nedenle ulaşımın imkansız hale gelmesi,
d) Kanuni bir ödevin yerine getirilmesi,
e) Muvazzaf askerlik hizmetinin yerine getirilmesi,
f) Gözaltına alınma hali,
g) Hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali,
h) Savaş, sıkıyönetim, olağanüstü hal gibi durumlar,
ı) Salgın hastalık nedeniyle karantina,
gibi mücbir sebeplerle 30 günden daha geç başvurusu halinde kaybı olmaz ve kendisine işsizlik ödeneği ödenir.
YARIN:
Kim kaç ay, ne kadar işsizlik ödeneği alacak? İşsizlik ödeneği alırken iş bulursa ne yapılacak?
Ali Tezel
