Akşam Gazetesi-Sosyal Güvenlik Reformuna Ne Oldu?-5-Emekli aylığının hesaplanması değiştiriliyordu
9 Nisan 2007
Sosyal Güvenlik Reformu yürürlüğe girebilseydi, reformun yürürlük tarihinden sonraki çalışmalar için SSK, Bağ-Kur ve T.C. Emekli Sandığı’nda farklı farklı yöntemlerle hesaplanan emekli aylığı tek bir yöntemle hesaplanmaya başlanacaktı. Reformun yürürlük tarihinden önceki kısımlar ise halen geçerli olan sistem veya sistemlere göre hesaplanmaya devam edilecekti
Emekli aylığının hesaplanması değiştiriliyordu
Emeklİ olanların aylık hesaplamasında bugüne kadar SSK, Tarım SSK, Bağ-Kur, Tarım Bağ-Kur ve T.C.Emekli Sandığı ayrı ayrı uygulama yapmaktadır. Her bir kurum ve kanunda ayrı emekli aylığı hesaplama yöntemi vardır. SSK’lı ve Bağ-Kur’lular için 08.09.1999 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 4447 Sayılı Kanun ile 1978 yılından beri uygulanmakta olan gösterge-katsayı sistemi de 1999 da terk edilmiş ve 2000 yılı ve sonrasında TÜFE sistemli emekli aylığı hesaplaması başlatılmıştır.
5510 Sayılı SS ve GSS Kanunu ile daha da başka bir emekli aylığı sistemi getirilmekteydi ama uygulama 2008 yılına ertelenecek. Bu durumda 2008 yılında Sosyal Güvenlik Reformu aynen yürürlüğe girerse,
2008 yılı ve sonrasında emekli olan bir SSK’lı için;
Aylık bağlama oranları değişiyordu
Bugünkü sisteme göre,
Gösterge tablosundan emekli olan bir SSK’lının aylık bağlama oranı %60 ama tabandan aylık alırsa %70’dir. Üst gösterge tablosundan bağlanacak emekli aylıklarında ise 5000 gün için aylık bağlama oranı yüzde 50 ile yüzde 60 arasında değişir.
Bağ-Kur’lunun aylık bağlama oranı ise yaklaşık yüzde 65’i kadardır.
T.C. Emekli Sandığı’ndan 25 yıl ile emekli olan bir memurun aylık bağlama oranı ise yüzde 75’tir. SS ve GSS ile getirilmesi düşünülen sistem ise bütün aylık bağlama oranlarını eşitliyor ve 2015 yılına kadar emekli olanlar için aylık bağlama oranı her yıl için yüzde 2,5 olmak üzere yüzde 62,5 ve 2016 yılından itibaren ise bu oran her yıl yüzde 2 olup toplamda yüzde 50’ye düşürülecektir.
Reformla emekli aylığı hesaplaması
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası (SS ve GSS) Kanunu’nun 29’uncu maddesinde açıklanmıştır ve bu aylık hesaplanması 01.01.2008 günü ve sonrası işe başlayanlar için geçerlidir.
Ortalama aylık kazancın hesaplanması
Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının, itibarî hizmet süresi ile fiilî hizmet süresi zammı hariç toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazancın otuz katıdır.
Aylık bağlama oranının hesaplanması
Aylık bağlama oranı, sigortalının malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi geçen toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için 2015 yılı sonuna kadar % 2,5; 2016 yılı başından itibaren ise % 2 olarak uygulanacaktır. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınacak ama hiçbir zaman aylık bağlama oranı % 90’ı geçemeyecektir.
Güncelleme katsayısı
Her yılın kasım ayına ait kanunî süresi içinde verilen belgelerindeki prim tahakkukları üzerinden bulunacak prime esas günlük kazancın, bir önceki yılın aynı ayına ait ortalama prime esas günlük kazanca göre değişim oranı ile her yılın aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranının toplamının yarısına (1) tam sayısının ilave edilmesi sonucunda bulunan değeridir.
NOT:Anayasa Mahkemesi “Güncelleme Katsayısı”nı tamamen iptal etmiştir. Bu nedenle reformun 2008 yılında yürürlüğe girebilmesi için yeni bir yasal düzenleme gerekmektedir.
Sorularınıza Cevaplar
Anneniz hem dul aylığı hem de yetim aylığı alabilir
Ali Bey, 07.04.2007 günü Akşam Gazetesi’ndeki yazınızı dikkatle okudum. Yazınızda eşi SSK’lı olup da vefat edenlerin 900 günle dul aylığı alabilecek olmasıyla ilgili bilgi vermişsiniz. Benim annem dul yani babam 2002 yılında vefat etti. Biz o zaman babamın aylığını almak için başvurduk, lakin 1050 günü olduğu için anneme dul aylığı vermediler. Babamın 1050 günü olduğu için annemin SSK’dan aylık alamayacağını anladığımızda daha önce vefat etmiş olan dedemin (annemin babası) Bağ-Kur aylığına başvurduk. Dedem 1983 yılında ölmüş o tarihten 2001 tarihine kadar anneannem alıyordu bu aylığı ama o da ölünce annem için başvurduk ve 2002’nin kasım ayında anneme Bağ-Kur’dan yani dedemden 270 YTL (Bugünün rakamıyla) aylık bağlandı. Annem gazetedeki yazınızı okuyunca babamdan kalan 1050 günle SSK’dan dul aylığı almak için başvurmak istediğini söyledi. Ancak, başvurunca Bağ-Kur aylığı ve yararlandığı sağlık karnesinden vazgeçmek zorunda mı kalacak? Ayrıca, SSK’dan dul aylığı alırsa, Bağ-Kur’dan aldığı yetim aylığı kesilecek mi? SSK’dan dul aylığı alabilirse kaç para olur?
İsmi Mahfuz
CEVAP:Sayın okurum, 5561 Sayılı Kanun’la değişik 506 Sayılı Kanun gereğince annenize SSK’dan dul aylığı verilir şayet 1050 gün üzerinden aylık gelmeyince öğrenince babanızın primlerini toptan ödeme olarak almadıysanız hem de Ekim 2006 ayından itibaren toplu-birikmiş aylık da alır. Şayet, babanızın primlerini toptan ödeme şeklinde aldıysanız yıllık yüzde 5 faiziyle geri ödemek şartıyla ödeme gününden sonrası için dul aylığı alabilir. SSK’dan dul aylığını alınca Bağ-Kur’dan aldığı yetim aylığı kesilmez devam eder. Yani anneniz hem SSK’dan dul aylığını hem de Bağ-Kur’dan dul aylığını alabilir. Babanızın ödediği prim düzeyini yani o zamanlardaki kazanç düzeyini bilmiyorum ama en az 350 YTL. kadar dul aylığı alır.
Dedenizden dolayı nineniz dul aylığı alabilir
1921 doğumlu olan dedemin SSK kayıtlarına göre 394 günü varmış ve kendisi 5 yıl önce vefat etti. Ninemin aylık alma imkanı var mıdır? Dedemin ilk işe girişi 03.12.1954 tarihi olup ninem çok mağdur durumdadır. Levent D.
CEVAP: Yazınızda belirtmemişsiniz ama 394 günlük SSK prim ödeme süresi ile vefat eden dedeniz askerlik yapmışsa, askerlik süresinden var olan 394 günü 900 güne tamamlayacak kadar yani 506 günlük kısmı için borçlanma yaptırıp öderseniz, ninenize dul aylığı bağlanır.
Muzaffer Göymen- 1982 yılında başlayıp 10 yıl Bağ-Kur’a prim ödedikten sonra bir daha hiçbir yere prim ödememiş durumda olduğunuzdan size tavsiyem SSK’lı bir işe girin 3,5 yıl (1260 gün) SSK’ya prim ödeyin ve toplamda 5000 gün sayısı ile SSK’dan emekli olun. Şayet 5000 günden eksik süreniz kalırsa askerlik borçlanması yapabilirsiniz ama mutlaka 3,5 yıl SSK’ya prim ödemek zorundasınız, askerlik borçlanmasıyla 3,5 yılı kısaltamazsınız.
Samİ ErdaĞ-BalIkesİr- Malûl yani çalışarak hayatını kazanamaz raporunuz ile T.C. Emekli Sandığı’ndan babanız üzerinden yetim aylığı alırken, SSK’lı çalışıp-prim ödeyip bir de SSK’dan emekli olmanız ve her ikisinden de aylık almanız yasal değil. Yasal olmadığı için de T.C. Emekli Sandığı yetim aylığını kesmiş.
M.Akgün-İst.-18.01.1962 doğum tarihiniz, 1978 SSK sigorta girişinizle 1998 yılına kadar 4651 gün prim ödeyip aynı yıl yatay geçişle memur olmanız sebebiyle şimdi T.C. Emekli Sandığı’ndan 49 yaşından sonra olmak kaydıyla SSK günleri dahil 9000 günü (25 tam yılı) tamamlamak şartıyla emekli olacaksınız. T.C. Emekli Sandığı’ndan emekli olurken işçi olarak kamuda geçirdiğiniz yıllar için de ikramiye alacaksınız.
Salahattİn Tufan-Edİrne- 01.08.1986 ile 1999 arasında SSK’ya prim ödeyip, 01.01.2005 günü başladığınız Bağ-Kur’da 3,5 yılı tamamlarsanız (30.06.2008 gününe kadar Bağ-Kur’dan çıkmazsanız) Bağ-Kur’dan 9000 gün sayısı ile emekli olursunuz. Şayet, Bağ-Kur’da 3,5 yılı tamamlamadan ayrılırsanız, 20 aylık askerlik sürenizi borçlanıp-ödediğiniz için bu kere SSK’dan 01.12.2009 günü en az 5225 gün sayısı ile emekli olacaksınız. Arada boş geçen 5 yılı ödeme imkanınız da yok.
Reformdan sonra emekli olacaklar
Sosyal güvenlik reformu yürürlüğe girebilmiş olsaydı, SSK’lı, Bağ-Kur’lu, Tarım SSK’lı, Tarım Bağ-Kur’lu veya T.C. Emekli Sandığı iştirakçisi olanların hepsinin emekli aylığı, reformun yürürlük tarihinden sonrası dönem için iki tür aylık alacaklardı.
Birincisi,
Reform öncesi dönem aylığı;
Çalışanın, toplam prim ödeme gün sayısı esas alınarak eski sistemden (yani şimdiki sistemden) bir emekli aylığı hesaplanacak ve bu aylığın, reform öncesi prim günü / Toplam prim günü oranı kadarı dikkate alınacaktır. Daha sonra bulunan rakama aylık başlangıç tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile çarpılarak hesaplanacaktır.
Örneğin: Reform 2008 yılı başında yürürlüğe girerse, 1985 yılında işe başlamış ve 8000 günü 2008 öncesi, 1000 günü 2008 ve sonrası olmak üzere toplam 9000 günü olan bir SSK’lı işçi 2010 yılında emeklilik talebinde bulunursa şimdi geçerli olan sisteme göre 9000 gün üzerinden 01.01.2008 günündeki değerlere göre emekli aylığı hesaplanacak ve çıkan rakamın 8000/9000 oranı bulunacaktır. Bulunan rakam önce 2009 yılı başında sonra da 2010 yılı başında hesaplanacak güncelleme katsayısı kadar artırılacaktır.
Reform sonrası dönem
Çalışanın reformun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen sürelerdeki prim ödeme gün sayılarına ait aylığı, aylık talep tarihindeki toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden reformun getirdiği sisteme göre hesaplanacak aylığının, reform sonrası prim günü / Toplam prim günü oranı kadarı dikkate alınacaktır.
Örneğimizdeki kişinin var olan 9000 gününe göre aylık hesaplanmasında, ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutarın 1000/9000 oranı dikkate alınacaktır. Her iki dönem aylığı birleştirilecek ve emeklinin eline geçecek aylık miktarı bulunacaktır.
Yarın:Yaşlılık yani emeklilik aylığına hak kazanan sigortalıların aylığı; ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutardır.
