Akşam Gazetesi-Sosyal güvenlik reformuna ne oldu – 6 – SSK’da Emekli Aylığı Hesaplaması
10 Nisan 2007
Sizlere bugünden başlamak üzere SSK’da yaşlılık aylığı- halk diliyle emeklilik aylığı-hesaplanma yöntemini açıklamaya başlayacağız. Geçen hafta boyunca sol köşeden dört adet tablo yayınladık ve kesip saklamanızı istedik. Tabloları alamayan veya kesip saklayamayanlar www.aksam.com.tr
web sayfasından tablolara ulaşabilirler
Bugünden sonra yayınlanacak yazılarda kullanılacak terimleri sizlere kısaca açıklamakta fayda var.
Emekli aylığı hesabı 1999 depremiyle geldi
Şu anda “Sosyal Güvenlik Reformu”ndan bahsediyoruz ama çalışanların emekli aylığının hesaplanması konusunda en son 1999 yılında 4447 Sayılı Kanun’la değişiklik yapılmıştır. DSP, ANAP, MHP koalisyon hükümeti sırasında kamuoyunda tartışmaya açılan ve mezarda emeklilik diye nitelendirilen emeklilikte prim ödeme günü ve sigortalılık süresinin yanında bir de belirli bir yaşı tamamlama şartı 17 Ağustos 1999 günü meydana gelen büyük depremin hemen ardından, kamuoyunun depremle ilgilendiği dönemde 23.08.1999 günü görüşülmeye başlandı ve 25.08.1999 günü de kanunlaştı.
08.09.1999 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 4447 sayılı Kanunla Sosyal Sigortalar Kurumu’nda emekli aylığı hesaplamasında köklü değişiklikler olmuş ve aylıkların hesaplanmasında 1978 yılından beri uygulanmakta olan katsayı esasına dayalı gösterge sistemi kaldırılarak, yerine TÜFE ve GH oranlarına göre sigortalıların güncelleştirilmiş prime esas yıllık kazançlarının esas alınması öngörülmüş ve aylık bağlama oranının belirlenmesine ilişkin hükümler de yeniden düzenlenmiştir. 2000 yılı başında yürürlüğe giren aylık bağlama sistemi sigortalılık süresinin başlangıcı 01.01.2000 tarihinden sonra olanlara uygulanacağından, bu tarihten önce de çalışmaları bulunanların aylıklarının hesabında, eski ve yeni aylık hesaplama sisteminin birleşiminden oluşan karma bir sistem getirilmiştir.
Bu değişiklik ile 31.12.1999 tarihine kadar geçerli olan katsayı ve gösterge sisteminden ile 01.01.2000 den itibaren kazançların güncellenmesi uygulamasına geçilmiştir.
31.12.1999 tarihine kadar geçerli olan sistem ile geriye doğru son 10 yılın (veya son beş yılın) kazançları bağlanacak emekli aylığında dikkate alınırken, 01.01.2000 den sonraki uygulama ile sadece son 10 veya 5 yılın ortalaması uygulamasından vazgeçilerek tüm yılların kazançlarının ortalaması dikkate alınması uygun görülmüştür.
Karma sistem uygulamasında; A-Eski kısmi aylığın hesabı
1-Gösterge rakamının belli edilmesi
Önce sigortalının eski sisteme göre son 2000 yılından önceki 10 takvim (1990-1999) yılları prime esas kazançları belli edilir ki sizler www.ssk.gov.tr/wps/portal web adresinden gün sayılarınız ile kazançlarınızı görebilirsiniz.
Son 10 yıl (1999-1990 arası) içinde hizmet birleştirmesi suretiyle SSK’dan başka sosyal güvenlik kurumlarında geçmiş süreler varsa, bu kurumların SSK’ya bildirdikleri gün sayısı ve kazanç rakamları esas alınır.
Son 10 yılın kazançları toplanır ve 10’a bölünür. Ancak, 1999 (dahil) ile 1990 (dahil) yıllar arasında birkaç gün dahi prim ödenmiş yıllar ortalamaya dahil edilir ki birçok okurumuzun emekli aylığını düşüren boş geçen sürelerdir. Bu yıllar arasında hiç prim ödenmemiş yani tamamiyle boş geçmiş yıllar varsa bu kere 1990’dan önceki yıl olan 1989 ve daha önceki yıllara gidilir ki 10 tam yıl tamamlanır. Bütün araştırmalara rağmen, son 10 yılda hiç prim ödenmemiş yıl varsa bu kere primi ödenmiş yıllar toplanarak primi ödenmiş yıl sayısına bölünür.
Mesela, primi ödenmiş 7 yıl varsa bu yedi yılın toplam kazancı 7’ye bölünür.
Bölme işleminden sonra bulunan rakam, Ortalama yıllık kazançtır.
Şimdi tablolara gidin
A-Önce 10 yıllık ortalamanızı bulun
Son 10 yıllık (1999-1990 ) kazançlarınıza göre “Ortalama Yıllık Kazancı” buldunuz şimdi yayınladığımız tablolardan derece ve kademenizi yani göstergenizi bulmanız gerekir. Özel sektörden emekli olacak olanlar TABLO-2-, kamu sektöründen emekli olacaklar için TABLO-4-, (SSK Üst Gösterge Tesbit Tablosu)n’dan buldukları rakama en yakın rakama denk gelen kazanç rakamının hizasındaki göstergelerini bulacaklardır.
Örneğin, 1999-1990 yılları dahil olmak üzere 10 yıllık kazancınızı toplayıp 10 rakamına böldüğünüzde çıkan rakam 441.398.835 rakamı veya daha fazlası ise
TAVAN gösterge rakamı olan 15175 göstergeden (1’inci derece,
10’uncu kademeden) emekli olacaksınız demektir. Yine bulduğunuz rakam 407.063.804 ile 408.738.684 arasında bir rakam ise 3 derece, 10’uncu kademeden 14175 gösterge ile emekli olacaksınız anlamına gelmektedir.
Eğer bulunan ortalama kazanç, sigortalının en son ayrıldığı işyerinin kamu veya özel sektör oluşuna göre değişen, Üst Gösterge Tespit Tablosu’ndan göstergesi bulunamıyorsa ve ortalama yıllık kazanç, ilgili üst gösterge tablosunun en düşük göstergesine karşılık gelen ortalama yıllık kazançtan, birbirini izleyen iki göstergenin karşılığı kazançlar arasındaki sabit sayının yarısının düşülmesiyle elde edilen rakamdan fazla ise üst gösterge tablosunun en düşük gösterge rakamı alınmalıdır, az ise üst
gösterge tesbit tablosundan aylık bağlanamaz.
Buna rağmen, Üst Gösterge Tespit Tablosu’ndan bulamıyorsanız bu kere son beş yılın ortalamasına göre emekli aylığınız belli
edilecektir.
B-Olmazsa 5 yıllık ortalamanızı bulun
Üst göstergeden aylık bağlanması hakkı yitirilince, bu kere son beş yıllık (1995-1999) kazançların ortalamasına göre Gösterge Tespit Tablosu’ndan göstergesi tespit edilecektir. Son 5 yıl (1999-1995) içinde hizmet birleştirmesi suretiyle SSK’dan başka sosyal güvenlik kurumlarında geçmiş süreler varsa, bu kurumların SSK’ya bildirdikleri gün sayısı ve kazanç rakamları esas alınır.
Son 5 yılın kazançları toplanır ve 5’e bölünür. Ancak, 1999 (dahil) ile 1995 (dahil) yıllar arasında birkaç gün dahi prim ödenmiş yıllar ortalamaya dahil edilir ki bir çok okurumuzun emekli aylığını düşüren boş geçen sürelerdir. Bu yıllar arasında hiç prim ödenmemiş yani tamamiyle boş geçmiş yıllar varsa bu kere 1995’ten önceki 1994 yılına o da yoksa 1993 ve daha önceki yıllara gidilir ki 5 tam yıl tamamlanır. Bütün araştırmalara rağmen, son 5 yılda hiç prim ödenmemiş yıl varsa bu kere primi ödenmiş yıllar toplanarak primi ödenmiş yıl sayısına bölünür. Bölme işleminden sonra bulunan rakam, Ortalama yıllık kazançtır. Son 5 yıllık (1999-1995) kazançlarınıza göre “Ortalama yıllık kazancı” buldunuz şimdi yayınladığımız tablolardan derece ve kademenizi yani göstergenizi bulmanız gerekir. Özel sektörden emekli olacak olanlar TABLO-1-, kamu sektöründen emekli olacaklar için TABLO-3-, (SSK Gösterge Tespit Tablosu)n’dan buldukları rakama en yakın rakama denk gelen kazanç rakamının hizasındaki göstergelerini bulacaklardır. Son beş yılın ortalaması, gösterge tesbit tablosunun tavan rakamından (535.259.847-TL.) fazla olsa dahi tavan (10175) göstergesi, taban (494.795.259-TL.) rakamından az olsa dahi taban (9475) göstergesi aylığa
esas alınır.
Sorularınıza cevaplar
Memur hata edip erken emekli etmiş ama Bağ-Kur sizden para alamaz
Ali Bey, 10.10.1953 doğumluyum. 18.10.2004 tarihinde hiç borcum yoktu ve 15 yıl 11 ay 23 gün isteğe bağlı sigortalılık hizmetim vardı. Buna göre yaptığım başvuru sonrasında, Bağ-Kur Manisa İl Müdürlüğü ilgili servisi, hizmet sürem, yaşım ve ödemelerim tuttuğu için beni emekli etti. O tarihten beri emekli aylığımı alıyordum. Ancak hiç bir tebligat yapılmadan 26.03.2007 tarihinde aylığım iptal edildi. Sorduğumda, “yanlışlık olmuş, erken emekli edilmişsiniz” diyorlar. İlgili memur yanlışlık yapmış aslında 2005 yılında emekli olmam gerekiyormuş ama beni 2004 yılında emekli etmişler. Şimdi benden erken verdikleri paraların tutarını def’aten isteyeceklermiş. Bu doğru mudur? Ne yapmalıyım?
Gülsevim Onukar
Sayın okurum, doğum tarihiniz ve yukarıda verdiğiniz bilgilere göre, 4447 Sayılı Kanun’la değişik 1479 Sayılı Kanun gereğince 52 yaşında (10.10.2005 günü) Bağ-Kur’dan emekli olurdunuz ama sizi 51 yaşında emekli etmişler. Bu arada şayet doğum tarihiniz 01.10.1953 olsaydınız yani 10 gün önce doğmuş olsaydınız 51 yaşında emeklilik yasal olacaktı. Bu durumda Bağ-Kur’dan bir yıl süresince fazla para almış ve kanuni tabiriyle sebepsiz zenginleşmişsiniz. Sebepsiz zenginleşme olayında ise sizi iyiniyetli veya kötü niyetli olmanıza göre fazla ödenen parayı ödeyip-ödememe durumunuz belli edilecektir. Siz de kendinize göre Bağ-Kur’a müracaat edip emekli olmak istemişsiniz, Bağ-Kur da hatalı bir işlem yapıp sizi bir yıl önce emekli etmiş. Yani sizin kandırma amacınız ve kötü niyetiniz yok olduğu gibi emekli aylığı bağlama kararı da size ait değil. Olay mahkemeye intikal ettiğinde hakim de aynı kanata varırsa Bağ-Kur’a para ödemek zorunda kalmazsınız. Çünkü, Borçlar Kanunu’na göre sebepsiz zenginleşen kişi iyiniyetli ise elinde kalan miktardan sorumludur. Kötü niyetli ise bütün aldıklarını faizi ile birlikte geri ödemek zorundadır. Bunlara göre sizi iyiniyetli kabul edersek, ücretle geçinen biri olarak aldığız paraları sanırım harcamışsınızdır, harcadığınıza göre de elinizde kalan ne ise o kadar parayı geri ödemek zorunda kalırsınız. Şimdi yapmanız gereken emekli aylığınızı kesen Bağ-Kur’u dava etmektir.
Örnek yargı kararı
Yargıtay 10’ uncu Hukuk Dairesi’nin 2002/2717 Esas, 2002/3160 karar ve 08.04.2002 tarihli kararı sizin durumunuza çok benzemektedir. “…Davanın yasal dayanağını teşkil eden Borçlar Kanunu’nun 63. maddesine göre; sebepsiz zenginleşen kişinin, iade borcu ile yükümlü tutulabilmesi için kötü niyetli olduğunun kanıtlanması gerekir. Davacının iyi niyetli olduğunun kabulü asıldır. Davacının kötü niyetli olmadığı ve Kurum’u yanıltmadığı dava dosyasındaki bilgi ve belgelerden açıkça anlaşılmaktadır. Kaldı ki, Davalı Kurumca davacının kötü niyetli olduğu iddia ve ispat edilmemiştir. Öte yandan, birçok Yargıtay kararında da belirtildiği gibi; iyi niyetle zenginleşen kimse, zenginleşmenin geri verilmesinden dolayı; zenginleşme hiç olmasaydı bulunacağı durumdan daha kötü duruma düşürülemez. Yaşam deneyleri ve günümüzün ekonomik koşullarına göre davacının, kendisine ödenen dava konusu yaşlılık aylıklarını tüketerek elden çıkarmak zorunda kalan, günü gününe ve kıtı kıtına geçinen kimselerden olduğunun da kabulü gerekir. Şüphesiz bu yönden bir kuşku ve duraksama duyulması halinde Mahkeme’nin gerekli inceleme ve araştırma yapabileceği de tartışmasızdır…”
Kısa…kısa…kısa…
Salahattin Tufan-Edirne-01.08.1986 ile 1999 arasında SSK’ya prim ödeyip, 01.01.2005 günü başladığınız Bağ-Kur’da 3,5 yılı tamamlarsanız (30.06.2008 gününe kadar Bağ-Kur’dan çıkmazsanız) Bağ-Kur’dan 9000 gün sayısı ile emekli olursunuz. Şayet, Bağ-Kur’da 3,5 yılı tamamlamadan ayrılırsanız, 20 aylık askerlik sürenizi borçlanıp-ödediğiniz için bu kere SSK’dan 01.12.2009 günü en az 5225 gün sayısı ile emekli olacaksınız. Arada boş geçen 5 yılı ödeme imkanınız da yok.
Mustafa Ünal-20.10.1952 doğum tarihiniz 1986 Bağ-Kur başlangıcınız ve 17 yıllık prim ödeme sürenizle Bağ-Kur’dan 57 yaşında yani 20.10.2009 günü emekli olursunuz.
Leyla Yıldız- 10.03.1960 doğum tarihiniz, 12.12.1978 ile 24.09.1985 arasında memur olarak çalışmanızdan sonra ilk defa 01.12.2006 günü başladığınız SSK’ya en az 1260 gün prim öderseniz 50 yaşında yani 10.03.2010 gününden sonra emekli olursunuz. Tabii bu hesaba göre 1260 günü 01.06.2010 günü tamamlayabiliyorsunuz.
Canan Bölen-28.09.1963 doğum tarihi ve 24.10.1988 memuriyet başlangıcıyla halen devam ettiğiniz SSK’dan 45 yaşından ve 24.10.2008 gününden sonra en az 5300 günle emekli olursunuz.
Melek Özek-02.02.1956 doğumluyum, 06.11.1974 SSK başlangıcı ve 1987 yılından beri devam eden Bağ-Kur’dan askerlik borçlanması da yaparak 25 tam yılı yani 9000 günü tamamlayarak emekli olursunuz. Bundan sonra SSK’ya geçerseniz SSK’ya 1260 gün daha prim ödemek şartıyla emekli olursunuz.
Yarın:Eski sistemden tam ve kısmi aylığın hesaplanması
Ali TEZEL
