ÇALIŞMA HAYATINDA İŞVERENİN SORUMLULUKLARI (3)
21 Mayıs 2019
Çalışma hayatının temel kanunu olarak da bilinen 4857 Sayılı İş Kanunu işçi ve işverene karşılıklı sorumluluk yüklemiştir. Bu sorumluluklardan bazıları makalemizin konularını oluşturmaktadır. Aşağıda belirtilen sekiz adet işveren sorumluluğunun ilk dördü bu makalenin konusu olup diğer dört konu başlığı bir sonraki makalenin içeriğinde yer alacaktır.İşveren açısından sorumlulukları incelediğimizde işverenin çalışanı ile yapmış olduğu iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesine uyması en büyük yükümlülüklerinden biridir. Diğer yükümlülükleri kısaca değerlendirecek olursak;
- Çalışma belgesi verme,
• Hafta tatili kullandırma,
• Yıllık ücretli izin ve mazeret izni kullandırma,
• Ücreti tam ve zamanında verme,
• İş arama izni verme,
• Emzirme ve süt izni kullandırmak,
• Ara dinlendirmesi,
• İşçi özlük dosyası düzenleme - Çalışma Belgesi Verme
İşten ayrılan işçiye işveren tarafından verilen, işçinin yaptığı işin ne olduğu ve süresini gösteren belgeye çalışma belgesi denir. İşten ayrılışlarda veya iş değiştirme sırasında kişilerin tecrübelerini gerçek anlamda kanıtlamaları çalışma belgesine bağlı bulunmaktadır. İşçiye çalışma belgesi verilmesi, işverenin işçiyi koruma ve gözetme borcunun bir gereğidir.
Çalışma Belgesi 4857 sayılı İş Kanunu 28.maddesi ile ‘’İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren bir belge verilir. Belgenin vaktinde verilmemesinden veya belgede doğru olmayan bilgiler bulunmasından zarar gören işçi veyahut işçiyi işine alan yeni işveren eski işverenden tazminat isteyebilir.’’ şeklinde ifade edilmiş ve düzenlenmiştir. Ayrıca, ilgili maddede çalışma belgesinin niteliğine ilişkin olarak ‘’Bu belgeler her türlü resim ve harçtan muaftır.’’ ifadesi de yer almaktadır. İşten ayrılan personellerin talebi olmasa bile işveren çalışma belgesini personellere vermek ve onaylamak zorundadır. Çalışma belgesinde zaman aşımı süresi bulunmamaktadır. Çalışma belgesi , talep edilebilecek kurum ve kişiler var olduğu sürece talep edilebilir.
Çalışma Belgesinde yer alması gereken bilgilere 4857 sayılı kanunun 28. Maddesinde açıklanmıştır.
İşçinin çalıştığı sürelerin başlangıç ve bitiş tarihi, çalışma belgesinin düzenlenme tarihi, işten ayrılma nedeni, işyerinin unvan ve adresi , yapılan işin niteliği ,hizmet sözleşmesinin türü gibi detaylar çalışma belgesinde belirtilmelidir.Ayrıca işçinin adı, soyadı, mesleği,işçinin adresi, doğum tarihi, TC kimlik numarası ve SGK sicil numarasının bulunması gerekmektedir.
4857 sayılı iş kanunu 99.maddesi gereğince; işten ayrılan işçiye Çalışma Belgesi vermemek, belgeye gerçeğe aykırı bilgi yazmak durumunda işverene 2019 yılı için her personel için 219 TL idari para cezası verilir.
- Hafta Tatili Kullandırma
Hafta tatili ücreti, işçinin haftanın tatilden önceki günlerinde yasanın 63. maddesine göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olması halinde verilmesi zorunlu olan dinlenmenin karşılığıdır. Çalışanların hafta tatili hakkı, anayasal bir haktır. T.C. Anayasasının 50. maddesinde: “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir” denmiştir.
Hafta Tatili 4857 sayılı İş Kanunu md. 46’da, düzenlenmiştir. – Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, ‘‘ işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.’’ denilmiştir. Buna göre, işçiler tatil gününden önceki işgünlerinde çalışmış olmaları koşuluyla yedi günlük zaman dilimi içinde en az yirmi dört saat dinlendirilmek zorundadır. Bu noktada önemli olan işçinin daha önceki günlerde çalışmış olması veya daha önceki günlerin İş Kanunu uyarınca çalışılmış gibi sayılan günlerden olmasıdır.
İşçinin hafta tatilinde çalıştırılması ve ücretinin ödenmemesi ile ilgili olarak iş yasasında açık bir idari para cezası belirlenmiştir. Hafta tatili ücreti işçinin normal ücreti içinde yer almaktadır. Hafta tatili ücretinin ödenmemesi durumunda işverene her işçi için ve her ay için 125 TL idari para cezası uygulanmaktadır.
- Yıllık Ücretli İzin ve Mazeret İzni Kullandırma
4857 sayılı İş Kanununun 53 üncü maddesinde , işverenlerce işçilere verilecek yıllık ücretli izinlerin usul ve esaslarını belirtilmiştir. İşverenin, işe başladığı tarihten itibaren, deneme süresi de içinde olmak kaydıyla, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık izin vermesi gerekmektedir. Cumartesi günleri yıllık izin hesabında dikkate alınır. Yıllık İzin Anlaşma İle en fazla üçe bölünebilir ve üç parçadan birisinin 10 günden az olmaması gerekir.
Kanuna Aykırı İzin Kullandırılması Halinde İşverene İdari Para Cezası Uygulanır.
Yıllık ücretli izni yasaya aykırı şekilde bölen işverene , her işçi için 417 TL,
İzin ücretini yasaya aykırı şekilde ödeyen veya eksik ödeyen işverene her işçi için 417 TL,
Sözleşmesi fesh edilen işçiye yıllık izin ücreti ödemeyen işverene, her bir işçi için 417 TL
Yıllık izin yönetmeliğinin esas usullerine aykırı olarak izni kullandırmayan veya eksik kullandıran işverene her işçi için 417 TL idari para cezası uygulanır.
İş Kanunu tarafından, işçinin olağanüstü bir durumundan dolayı verilmiş yıllık izin dışındaki ücretli izinlere mazeret izni denir.
İş Kanunu’nda mazeret izinleri ayrı başlık altında Ek Madde 2’de belirtilmiştir. Bu izinler evlilik, doğum, ölüm ve engelli ebeveyni iznidir. İşçiye;
– Evlenmesi durumunda 3 gün,
– Evlat edinmesi durumunda 3 gün
– Anne veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde 3 gün,
– Eşinin doğum yapması hâlinde ise 5 gün,
– En en az %70 oranında engelli veya sürekli hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, 1 yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde 10 güne kadar ücretli izin verilir.
Mazeret izinleri ücretli izinlerdir. İşçinin ücretinden bu izinleri kullanması nedeniyle kesinti yapılamaz.
- Ücreti Tam ve Zamanında Verme
İş Kanunumuz işçi ücretinin zamanında ve tam olarak ödemesi gerektiği esasını getirmiştir.
4857 sayılı İş Kanunumuzun 32. Maddesinde ücret, ücret ve ücretin ödenmesi başlığı altında şu şekilde tanımlanmıştır: “Genel anlamda ücret; Bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır .” denmiştir.İş Kanunumuzun 32. maddesinde ücretin ödeme zamanı da belirtilerek şöyle denmiştir; “Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.” Buna göre işveren, işçinin ücretini kanun, iş veya toplu iş sözleşmeleri hükümlerine göre hesaplamak ve zamanında ödemek zorundadır. Kanunun 34. maddesinde ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir (zorunlu) nedenler dışında ödenmesi gerektiği tanımlanmıştır. Mücbir sebep; ( deprem, su baskını, yangın, toprak kayması, kasırga, savaş durumu, hatta genel grev gibi önceden tahmini ve önlenmesi mümkün olmayan, çoğunlukla doğal afet türü olaylar)
4857 Sayılı İş Kanununa göre Ücret ile Kanundan veya Toplu İş Sözleşmesinden veya iş sözleşmesinden doğan ücretin kasten ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde işverene, her işçi ve her ay için 236 TL para cezası uygulanacaktır.
Nimet YANMAZ
İnsan Kaynakları ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
