DEPREMDE VEFAT EDEN VE ENGELLİ-MALÜL KALANLARIN DURUMU
21 Şubat 2023
Büyük bir deprem geçirdik ve binlerce vefat ve yaralımız var. binlerce de sakat veya
malülümüz olacak gibi bu yazımızda vefat edenlerin geride kalanlarına (dul-yetim) SGK
tarafından aylık ve gelir verilmesi ile sağ kalan ama engelli veya malül kalanlara verilecek
haklar konusunu ele aldık.
Sosyal güvenliğin geride kalanlar için tanıdığı hakka ölüm aylığı, geride kalanlara da hak
sahibi diyoruz. Ayrıca deprem anında işyerinde olanların başına gelenlere de İŞKAZASI
diyoruz ikisinin de farklı sonuçları var.
İŞYERİ DIŞINDA ÖLÜM
Depreme işyeri dışında yakalanmış ve vefat etmiş olanların geride kalanlarına ÖLÜM
AYLIĞI SGK tarafından başvuru sonrası bağlanır.
Ölümlerle son statüye bakılıyor.
Normal şartlarda kimin nereden emekli olacağına bakılırken 1.10.2008 öncesi sigortalı
olanlarda son yedi yıla, 1.10.2008 ve sonrası işe girenlerde ise toplam hizmetin çoğunluğu
nerede diye bakılır. ölümde ise son hale bakılır.
Memur (4/1-c ve eski 5434) ve Bağ-Kur için (4/1-b) kapsamında olanlar da en az 1.800 gün
aranırken, SSK’lılar'da ise 1800 günü olmayanlar için (4/1-a) 900 gün aranıyor.
Hepsinde bir diğer şart işe girişten itibaren 5 yıllık sigortalılık süresi aranıyor.
Borçlanma yapılacak ise bu kere 900 gün yok sadece 1800 gün lazım deniyor.
Yani, depremde vefat eden (kadın-erkek)farketmez, 1800 günü varsa geri kalan eş ve çocuklar
dul ve yetim aylığı verilecek ama dul-yetimler SGK'ya dilekçe ile başvurursa veriliyor, AB
ülkelerinde olduğu gibi eşiniz-ananız-babanız vefat etmiş size aylık vereceğim başvurmanıza
gerek yok demiyorlar. Hatta ölümün üzerinden 5 yıl geçmişse hakkınız zamanaşımına uğradı
bile diyorlar.
Yukarıdaki şartlar tüm ölümler için geçerlidir.
DEPREMLERDE ŞARTLAR HAFİFLETİLİYORDU
1800 gün veya 900 gün ve 5 yıllık sigortalılık şartlarını sağlamadan depremlerde ölenler için
bu şartlar çıkarılan yasalarla basitleştirirliyordu.
Depremlerde ölenler için, 4447 sayılı kanun ve 592 sayılı KHK ile bütün sigorta türleri için
360 günü olanlar ile 5510 sayılı Kanunun geçici madde 37 si ile 30 gün sigorta prim
olanlardan ölenlerin hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi özel olarak basitleştirilmişti.
İzmie depreminde bu basitleştirme olmadı diğer bütün depremlerde yeni yasa çıkartılmış ve
360 güne indirilmişti. Şimdi bu depremde ölenlerin yakınları için de bu tür basitleştirme
yapılmalı.
İŞYERİNDE ÖLÜM
Depreme işyerinde yakalanıp, vefat edenler de vardır, bu şekilde işyerinde vefat edenler için
olay, İŞKAZASIDIR ve geride kalanlarına (dul eş ve yetim çocuklara) ÖLÜM GELİRİ
başkaca bir şarta gerek olmaksızın bağlanır.(Tabi başvurmak şartıyla)
Ayrıca, yukarıdaki gibi 1800 veya 900 günü varsa (şartlar basitleştirilirse 360 günü varsa)
ayrıca aynı dul yetimlere ÖLÜM AYLIĞI da bağlanır.
UNUTMAYIN ZAMANAŞIMI 5 YIL….
DEPREMDE ENGELLİ HALE GELENLER
Depremde kazalanarak yüzde 40 veya üzeri engelli raporu alanlar da daha basit şartlarla yaşa
bağlı olmadan (SSK veya Bağ-Kur veya Emekli sandığı) daha erken emekli olurlar.
Esasen emekli olmak için normalde 3 şart vardır. Bunlar, prim ödeme süresi, sigortalılık
süresi ve yaştır. Ancak, kişi özürlü veya engelli ise emekli olmak için aranan üç şarttan yaş
şartı aranmadığı gibi prim ödeme gün sayısı ile sigortalılık süreleri de daha da
basitleştirilmiştir.
ENGELLİ EMEKLİLİĞİ’NDE KİM-HANGİ ŞARTLARLA EMEKLİ OLUR (Sigorta Giriş
Tarihi ve Rapor Oranına Göre)?
Rapor oranı ve derecesi
Sigortalılık Başlangıcı
I. Derece(Yüzde 80 +) II. Derece (Yüzde 60-79) III. Derece (Yüzde 40-59)
05.08.1991 ve daha önce 15 yıl- 3600 gün 15 yıl- 3600 gün 15 yıl- 3600 gün
06.08.1991-05.08.1994 arasında 15 yıl- 3600 gün 15 yıl, 8 ay-3680 gün 16 yıl, 3760 gün
06.08.1994-05.08.1997 arasında 15 yıl- 3600 gün 16 yıl, 4 ay-3760 gün 17 yıl, 3920 gün
06.08.1997-05.08.2000 arasında 15 yıl- 3600 gün 17 yıl, 3840 gün 18 yıl, 4080 gün
06.08.2000-05.08.2003 arasında 15 yıl- 3600 gün 17 yıl, 8 ay-3920 19 yıl, 4240 gün
05.08.2003-30.09.2008 arasında 15 yıl- 3600 gün 18 yıl-4000 gün 20 yıl-4400 gün
Çalışma Gücünde Kayıp Oranı
İşe Başlama Tarihi
%60 ve daha çok olanlar %50 – %59 arası olanlar %40 – %49 arası olanlar
01.10.2008 – 31.12.2008 15 yıl, 3 bin 700 gün 16 yıl, 3 bin 700 gün 18 yıl, 4 bin 100 gün
01.01.2009 – 31.12.2009 15 yıl, 3 bin 800 gün 16 yıl, 3 bin 800 gün 18 yıl, 4 bin 200 gün
01.01.2010 – 31.12.2010 15 yıl, 3 bin 900 gün 16 yıl, 3 bin 900 gün 18 yıl, 4 bin 300 gün
01.01.2011 – 31.12.2011 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin gün 18 yıl, 4 bin 400 gün
01.01.2012 – 31.12.2012 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 100 gün 18 yıl, 4 bin 500 gün
01.01.2013 – 31.12.2013 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 200 gün 18 yıl, 4 bin 600 gün
01.01.2014 – 31.12.2014 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 300 gün 18 yıl, 4 bin 680 gün
01.01.2015’den sonra 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 320 gün 18 yıl, 4 bin 680 gün
***Bağ-Kur’lular
Bağ-Kur (4/B) sigortalıları da özürlü iseler erken emekli olabilirler. Onların Defterdarlıktan
vergi indirim belgesi almasına gerek yok ama SGK Merkez Sağlık Kurulları tarafından
onanmış en az yüzde 40 rapora ihtiyaçları var. Rapor oranlarına göre emeklilik şartları da
aşağıdaki gibidir.
Uygulamaya göre, ilk defa sigortalı olduğu tarihten önce malûl (yüzde 60 ve fazlası) olduğu
için malullük aylığı bağlanmayanlar, çalışma gücü kaybı yüzde 40 ila yüzde 59 arasında
olanlar aşağıdaki şartlarda 4/b sigortalılığı kapsamına konulan özürlü emekliliğinden
aşağıdaki tablodaki şartlarla yararlanabilirler.
Bağ-Kur’lular Çalışma Gücünde Kayıp Oranı
%60 ve daha çok olanlar %50 – %59 arası olanlar %40-%49 arası olanlar
15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 320 gün 18 yıl, 4 bin 680 gün
Özürlü-engelli emeklilerin emekli aylığı sanki normal zamanları gelen sigortalılar gibi
hesaplanır, hatta 5400 günden daha az günleri varsa gün sayıları 5400 güne tamamlanır ve
5400 günü varmış gibi emekli aylığı hesaplanır.
DEPREMDE MALÜL KALANLAR
Depremde enkazdan malül (yüzde 60 ve daha üstü rapor oranlılar) olanlara da malüllük aylığı
başvuruları ve SGK’nın Merkez Sağlık Kurulu kararıyla malül sayılanlar, 1800 gün veya
SSK'lı ise 900 gün ve 5 yıl ile memurlar ve Bağ-Kur'lular 5 yıl ile MALÜLEN emekli
olabilirler ve emekli aylığı alabilirler.
Kamuoyunda yanlış bilinen bir olay var, malül aylıkları normale göre düşük olur diye ama bu
doğru değil,normal sigortalılar gibi hesaplanır, hatta 900 günden daha az günleri varsa gün
sayıları 9000 güne tamamlanır ve 9000 günü varmış gibi emekli aylığı hesaplanarak, dah
yüksek aylık bağlanır.
