DOĞUM ÖNCESİ-SONRASI ÇALIŞMA VE SGK EKSİK GÜN NEDENLERİ

27 Ocak 2017

Hamile kadınların hamilelik süreci 40 haftadır. Çalışan kadınların doğum zamanı yaklaştıkça çalışma imkanları kısıtlanır ve sağlık açısından izin sürecine girmeleri gerekir. Kanun koyucular dönem dönem çalışan anneler ile ilgili yasal olarak bir takım düzenlemeler getirmektedir.

4857 Sayılı İş Kanununun Analık halinde çalışma ve süt izni başlıklı 74. Maddesinde de Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir fadesi yer almaktadır.Başka bir deyişle,  doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışan bir kadın işçi, doğum öncesi sekiz haftalık izin süresinin beş haftasını çalışarak geçirdiğinden, bu süreyi doğum sonrasına aktarabilecek ve böylece doğum sonrası sekiz haftalık izin süresine söz konusu beş haftanın da eklenmesi ile  toplam on üç hafta izin kullanabilecektir.

Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra sekizer haftalık sürelerde çalıştırılmaları yasak olduğu için  bu sürelerde işe gelmeyen  kadın işçinin hizmet akdi işverence feshedilemez. Yasa koyucu bu sayede doğum iznine ayrılmış işçinin işveren tarafından bu sebeple işten çıkarılmasının ve işveren tarafından haklı feshin önüne geçmiştir.

Doktor raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, gebe işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılabilir. Bu durumda ücretten indirim yapılmaz. Başka bir işe geçiş yapılması teknik ve elverişli olarak mümkün değilse,  kadın işçinin güvenlik ve sağlığının  korunması için gerekli süre içinde, kadın işçinin de istemesi halinde ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkı hesabında dikkate alınmaz.

 

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Geçici İş Göremezlik Ödeneği başlıklı 18. Maddesi c bendinde de ‘‘Sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.’’hükmü yer almaktadır.

 

Kadının Doğum ve Doğum Sonrası Çalışması Hakkında 183 sayılı Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)  Sözleşmesi

– 4. madde ile kadınlara doğum nedeniyle  verilecek iznin 14 haftadan az olamayacağı hükmü getirilmiş, doğum  sonrası verilecek iznin ulusal mevzuat çerçevesinde belirleneceğini ancak  bu iznin de 6 haftadan az olamayacağı belirtilmiş;

– 8. madde ile kadının  hamilelik nedeniyle ayrıldığı işine tekrar aynı pozisyonda dönebilmesi  imkanı getirilmiş;

– 10. madde ile kadının çalışma sırasında bir veya daha  fazla emzirme izni alması düzenlenmiştir. Ayrıca sözleşmede doğum  sonrasında kadına hastalık yardımı yapılması ve kadınların hamilelik ve  doğum nedeniyle işten çıkarılmalarının yasaklanması gibi hükümler yer  almaktadır.

 

Annelerin bir yandan kariyerlerini devam ettirirken, diğer yandan çocuklarına da zaman ayırmalarını sağlamak için 2 yeni düzenleme de 6663 sayılı Kanun ile  getirilmiştir.

1-Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği,

2-Doğum ve evlat edinme sonrası part-time (kısmi süreli) çalışma hakkı

 

6663 sayılı Kanun’la düzenlenen doğum ve evlat sonrası yarım çalışma hakkı getirilmiştir. Doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde; 

• Birinci doğumda 60 gün (çoğul gebelikte 90 gün),
• İkinci doğumda 120 gün (çoğul gebelikte 150 gün), 
• Sonraki doğumlarda ise 180 gün (çoğul gebelikte 210 gün), süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilecektir. 

 

Yarım çalışma ödeneğinden yararlanma şartları 

• İşçinin adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması, 
• 4857 sayılı Kanun’un 63. maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması, 
• Doğum ve evlat edinme sonrası analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde SGK’ya doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekir. 

Doğum sonrası part-time çalışma 

Çalışan annelere getirilen ikinci hak ise 4857 sayılı Kanun’da doğuma ilişkin öngörülen izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Bu talep işveren tarafından karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılmaz. Bu kapsamda kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir. 

Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. 

Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir. 

Ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanır. 

 

 

SGK eksik gün nedeni 

Yarım çalışma süresince çalışanların eksik gün nedeninin bildirilmesi için SGK E-Bildirge sistemine “ 23” ve “24” kodları eklenmiştir. 

“23- Yarım Çalışma Ödeneği” eksik gün nedeni 15 günlük bildirim için kullanılacak olup “24- Yarım Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler” eksik gün nedeni ise 15 günden az çalışma olması durumunda (yarım çalışma + devamsızlık veya rapor vb. için) yapılacak bildirimler için uygulanacaktır.Ve diğer eksik gün nedenleri de aşağıda belirtilmiştir. 

1- İstirahat 

2- Disiplin 

3- Gözaltına alınma 

4- Tutukluluk 

5- Kısmi istihdam 

6- Puntaj kayıtları 

7- Grev 8- Lokavt 

9- Genel hayatı etkileyen olaylarından

10- Doğal afet 

11- Birden fazla 

12- Diğer nedenler 

13- Devamsızlık 

14- Fesih tarihinde çalışmamış 

15- Ev hizmetlerinde 30 günden eksik çalışma 

16- Kısa çalışma ödeneği 

17- Ücretsiz doğum izni 

18- Ücretsiz yol izni 

19- Diğer ücretsiz izi 

20- 5434 SK EK76, GM 192 

21- Yarım çalışma ödeneği 

22- Yarım çalışma ödeneği ve diğer nedenler

 

                                                                                    

        

 

Sosyal Güvenlik Uzmanı   

Nimet YANMAZ

[email protected]

Tel : 0554 506 55 10