EYT KOŞULLARI EKSİK OLANLAR

23 Ağustos 2022

Erken emekli olma isteğinin nedeni hayatla mücadele etmekten yorulmuşluk, çaresizlik olabilir.

Bir alışkanlıkta olabilir, babam, amcam,dayım, annem,halam,teyzem emekli olmuştu hemde genç yaşta idiler, ben neden olmayayım fikri de olabilir.

Öyle yada böyle elde edilen cebe girecek tutarların artırılması (aylık), cepten çıkacak tutarların(prim gibi) azaltılması da olabilir.

Sosyal güvenlikte yaş koşulu ile birlikte başka değişikliklerinde geldiğini, kazanç tavan sınırlarının asgari kazanca göre artırılmasının imkanı olanlar için sosyal güvenliği, aylık tutarını belirlenebilir hale getirmesi nedeni ile planlama yaptıran, emekliliğinde iyi aylık koşullarına sahip olmak isteyen bilinçli bir kesim de oluştu.

Yurtdışı borçlanmaları üzerinden örneklersek yüksek prim, çok gün, yüksek borçlanma maliyeti ve düşük aylığa neden olan 2019 değişikliği sonrası Yurtdışı borçlanma yolu ile aylık almak isteyenlerin sayısının bıçak gibi kesildiğini, eskiye nazaran çok az sayıda başvuru yapıldığını söylemek mümkün, SGK yeni bağlanacak aylıklarda doğrusu kar ediyor. Ama ülkeye gelemeyen döviz kaynağı da ülkemizde değil yaşanan-çalışılan yabancı ülkelerde kalıyor.

Bir an için EYT’nin çıktığını ve bazı grupların erken emekli olabileceğini varsayalım.

Koşulları tamamlananlar  yararlanacaklar ama kayıtsızlığın, doğru kayıt olmamasının getirdiği azımsanmayacak düzeyde sorunu olanlar çıkacaktır.

Bunları şöylece sıralayabiliriz.

1- İlk işe giriş bildirgesi olup günü görünmeyenler için mevcut sistemde dava açıp bitirmek 3-4 yılı bulmakta ve süreçte işlem yapılamamaktadır.

Bu bildirimlerin gün olmasada esas alınacağına dair bir düzenleme EYT içinde yer alabilir.

2- Borçlanma veya hizmet ihyası yoluyla ödeme yapacakların mali kaynak sorunları oluşacaktır. Önceki dönemlerde bu husus kredi destekleri ile çözülmüştü. Bu dönemde yoğunluk oluşsa da kredi imkanlarının olması beklenebilir. Bu noktada emekli aylıklarının planlanması ve farklı tutarlar üzerinden borçlanma halinde aylıklardaki değişimin maliyet-yarar analizi bakımından yeni yıl gelmeden değerlendirilmesi, hatta farklı ödeme yapmak isteyenlerin yıl bitmeden paralarını ödemeleri gerekeceğinden daha planlı bir yaklaşım gerektirmektedir. Değişen borçlanmaların Asgari aylıkların değişmediği bir çok seçenekte bazı işlemleri aylık bağlandıktan sonraya bırakmak anlamlı olacaktır. Cebinizden yüksek tutarların çıkmasını hedefliyorsanız bilenlerle yol almalısınız.

3- Geçmiş dönem geçersizlik sorunları

Fiili çalışma yapılmadığı iddiası ile bir çok hizmet geçmiş dönemde iptal edilmekte veya Bağ-Kur kayıtlarına esas alınan kayıtların geçersizliği halinde hizmet verilmeyebilmektedir.

EYT ye ek yapılabilecek hususlardan  birisi de belki geçmiş dönem primi ödenmiş sürelerinin belirli bir tarih öncesi artık geçersiz sayılamayacağına dair bir kural getirilmelidir. Bu hususta 15 Temmuz 2022 milat olarak seçilebilir. Yahut genel bir hüküm getirilerek, primi ödenmiş hizmetlerin sebebi ne olursa olsun ödeme tarihinden 5 yıl geçtikten sonra geçersiz sayılamayacağına yönelik bir düzenleme hukuk güvenliği bakımından hayati öneme sahip olup, vatandaş ile devletin bir nebze daha barışmasına neden olacaktır.

Düzenli vatandaş bazı şeylerden muzdarip oluyor. Örneğin vergisini sigortasını ödüyor, hemde zamanında ödüyor kuruş borcu yok öbür tarafta diğeri ödeyemiyor veya bilerek ödemiyor, ev  arsa araba alıyor, sonra bir gün bir yapılandırma geliyor, matrahı artır öde kurtul, borcun güncelini öde faizin çoğundan kurtula geliyor, geldi iş düzenli vatandaş buna içerliyor.

Aynı koşullarda biri çalışırken diğeri emekliliği seçiyorsa, biri ödemezken diğer ödüyorsa ( bu anlamda düzenli-erken ödeme prim teşviklerini anlamlı buluyoruz) emekliliği seçmeyenler ve düzenli ödeyenler için bir ödül getirilmesini, örneğin emekli yaş ve koşulları oluştuktan sonra bu kişilerin aylık çarpanlarının her tam yıla 2 puan( aylık bağlama oranının)  2,25 veya  2,5 puan veya daha da artırılmasını öneriyoruz. (Tamam gelişme hızından pay alacaklar ama aylık almayı seçmiyorlar.)

Bir yandan sistemi zaafiyete uğratacak EYT yanında sistemi kuvvetlendiren yönlere de gidilmelidir.

EYT kapsamına girin veya girmeyin ama sağlığınızın bozulması nedeni ile emeklilik kaygınız varsa sistemin EYT dışı kolaylaştıcı çözümleri olduğunu hatırlayın.

EYT gündeme geldikçe sorularda çoğalacak, kapsam belirlenince  netleşecek, muhtemel soruların cevaplarını aramaya devam edeceğiz.