EYT NETLEŞMEDEN DÜŞÜNCELERİM
18 Temmuz 2022
Bir önceki seçim öncesi EYT daha canlı dillendirilmeye başlamış önümüzdeki seçime yaklaşık 10 ay kala hükümet cenahında da konuşulur oldu.
Önce EYT ‘nin 1999 ve 2002 değişiklikleri ile geldiğini bu hükümet döneminden önce geldiğini,
Sona 1999 yılı ve sonrası Örneğin Almanya’da emekli yaşı 61 iken şimdi 67 ye yükseldiğini hatırlayalım.
EYT neden ihtiyaç,
1- Çalışanların alım gücünün azlığı nedeni ile emekli olarak çalışma isteği, hem emekli olma hem çalışma yaşamına devam etme isteği oluşuyor. Örneğin serbest çalışan birinde bu daha çok hissediliyor. Emekli olunca iki imkan daha geliyor bunlardan biri zaten elinde var çalışma imkanı, diğeri aylık ödediğini SGK primi artık ödemiyor. Birde en az asgari aylık tutarı 3.500TL aylık alabiliyor. Bir anda aylık kazancı 5.500TL civarına çıkıyor. Bu zamanlarda ya oğlu kızı okuyor ya oğluna kızını evlendiriyor,ya ev borcu ödüyor hasılı paraya olan ihtiyaç hiç bitmez. Ancak sistemimizde bireysel emeklilik benzeri çözümler çocuklar için önceden planlama yapma imkanı tanıyor. (Bireysel emeklilik sistemi ise kendi içinde bizden profesyonel bir yatırımcı gibi davranmamızı bekliyor. Kazançlı seçim yapamayanlar maalesef yeterli getiri elde edemiyor. Yapanlar ise yatırım araçları konusunda iyi bilgileri nedeni ile riske yatkın hale geliyorlar. Bireysel emeklilik yerine sosyal güvenlik için çözümleri öneriyorum.
2- Dezavantajlı gruplara getirilmiş imkanlar yeterli değil.
Bunların arasında benim nazarımda ilk gurubu engel oranı % 40 dan az olanlar oluşturuyor. Örneğin % 39 engellisiniz, % 25 engellisiniz sistem size daha yüksek oranlara verilen haklardan hiç birini kısmende olsa vermiyor.
EYT ve erken emekli olma ihtiyacına karşılık çözüm önerilerimiz.
1- EYT asla SGK emekli yaşı sistemini bozmamalı, değişiklik yapılacaksa İŞSİZLİK SİGORTASINDA YAPILMALI, şu anki yaşları ile SGK emekli yaşı arasında isteyen Emekli maaşına yakın bir ödeme İŞKUR’dan yapılmalı, bu sürede çalışan bu haktan yararlanamamalıdır. Zira hem emekli olmak hem çalışma hakkı bize özgü bir düzenlemedir. Dünyada pekte örneği olmayan bu düzenleme yerine yeni Kanun olan 5510 düzenlemesi korunmalı ve EYT emeklisi emekli olana kadar İŞKUR emekliliğini yada çalışmayı seçmelidir. EYT emeklisi hangi tür düzenleme yapılırsa yapılsın ya çalışma ya emeklilik haklarından ikisine birden sahip olamamalıdır.
2- İŞKUR KAPSAMINDA ÇÖZÜM BULUNMASI HALİNDE SGK KAPSAMINDA DEĞİŞİKLİK BEKLENTİLERİ
Dezavantajlı gruplardan;
a- % 39 ve % 10 orasında engelli olanlar ( 5510 ve 506 sayılı yasalara göre iş kazası ve meslek hastalığı halinde % 10 dan az olan oranlara bu nedenle sürekli iş göremezlik geliri alma hakkı tanınmıyor) için engel oranının her bir % 1 lik dilimi için 1 ay veya 2 ay veya 3 ay önce emekli olma hakkı tanınabilir.
b- Kadınlar
Ev kadınlarına borçlanma hakkı tanınabilir, bu husus zaten basına yansıyan hali ile gündemde gibi duruyor. Bu noktada ekleme yapılması istenebilecek husus borçlanma oranlarının % 20 olması halinde daha anlamlı olacağı, aksi halde hakkın kullanımının zorlaşacağı,
c- İleri yaş grupları
Emekli yaşı gelmiş ancak günü eksik olan sayısı azımsanmayacak bir kesim var bu gruba da borçlanma hakkı verilebilir.
d- Orta yaş grupları
Genel Müdürde olsanız yaşınız ellilere gelmiş ise işsiz kaldığınızda kariyerinize uygun iş bulma imkanınız zorlaşmaktadır. Yine genç emek gücü orta yaş emekli gücüne nazaran daha çok tercih edilmektedir. Bunun sebeplerinden birisi yeni işe başlayanlar için teşvik sistemi olsa da emeğiniz zaman içinde nitelikli aranır hale gelmiyor ise iş bulma da bu kesim zorlanacaktır.
SGK’lıların emeklilik öncesi ara ihtiyaçlarının karşılanması
Bireysel emeklilik sisteminin tümden SGK primlerine aktarılmasını, Bireysel emeklilik benzeri sistemlerin örneğin 10 yıl sonra yatan primlerin toptan çekilebilmesi hakkının tanınması gibi haklar ile çocukların okuması, evlenmesi gibi ara ihtiyaçlara çözüm bulunması erken emeklilik ihtiyacının karşılayacaktır.
Hükümet önümüzdeki seçimi kazanacağına kesin gözü ile bakarsa EYT yine çözümsüz kalacaktır. Küçük bir destek yeterli olacak ise kapsamı sınırlı olacaktır.
Siyasi kaygılardan öte sosyal güvenlik ve çalışma yaşamına ilişkin beklentilerimi yukarıya arz ettim.
EYT’nin zaten yetersiz kalan emeklilik sistemimizi bozacağı, EYT çıkarsa aynı pastayı mevcut emekliler ile EYT’nin paylaşacağını, aylıklarda ileri yıllarda ciddi bir artış olamayacağını söylemek mümkündür. Neye benzeyeceğini şu örnekler açıklayabiliriz. Emekliler için 2018 yılında bayram ikramiyesi olarak yılda iki keze ödenmeye başlanan tutar olan 1.000TL halen bir kez zamlandırılmış ve halen 1.100 TL olarak ödenmektedir. Yine benze durum 2008 öncesi SYZ ödemesinin başına gelmiş 1995-2008 arasında 4,69 üzerinden ödenmiştir. Bu bize yasal hakların dışında devletin verdiğini düşündüğü hakların zamlandırılmayarak sonuçsuz ve anlamsız bırakıldığını öğretiyor. Maalesef kamu bütçesi gider kalemi olarak bakarsanız böyle sonuçlar doğabiliyor. Yine süper emeklilerin başına gelenleri sorup öğrenelim.
Sistemi bozmayan çözümleri zorda olsa kabullenelim. EYT olamasa bile zorda olanların çocuklarını okuturken, evlendirirken, evlerine ekmek götürürken ekmeksiz gitmelerini imkan verelim.
