EYT’ YE HAZIRLANIRKEN
17 Kasım 2022
Ocak 2023 itibariyle EYT kapsamına girebileceklerin sayısını kişisel olarak 2,5 milyon olarak tahmin edebiliriz. Resmi açıklamalar Haziran 2022 dönemi itibari ile sayının 1.5 milyon olduğunu ifade etse de, gün sayılarının, hizmet, borçlanmalar ve ihya işlemleri ile gibi işlemler ile tamamlanması ile sayının artabileceğini düşünüyoruz.
EYT nin sosyal güvenlik dışında da etkileri olacak,
İşverenlerin kıdem tazminatı ödemelerinin beklenen süreden 5-7 yıl öncesine çekilmesi ilk sorunlarda biri elbet, Kötüniyetli işverenler ise EYT daha yasalaşmadan Aralık 2022 brüt ücretlerinden kıdem tazminatı ödemek üzere işçi çıkarabilecekler.
Emeklilik nedeni ile işten ayrılma ve yeniden çalışmama halinde bu kişilerin sayısı kadar nitelikli halen 10-15 yıl daha çalışabilir iş gücünde bir azalma olacak.
Niteliksiz işlerde ise işveren eski ücreti yüksek işçilerin gitmesi için bir fırsat elde edecek.
Siyasi etkinin söz konusu olabildiği işe alımlarda emeklilerin yerine içiler alınırken siyasetin gücü seçim öncesi artacak, kamudan memur emekli sayısı çok fazla olmasa da 100.000 civarında memurun emekli olması ve yerine yenilerinin alınması söz konusu olabilecek.
Eskilerin- Emeklilerin yerine yeni işe alınacaklar tabii ki istihdamda ve ekonomide iyileşmeye yarayacak, halen emekli olacaklardan kayba uğranılanacak tutar kadar SGK prim gelirleri istihdam ölçüsünde kayıp olmaktan çıkacaktır.
Sosyal Güvenlik Bakımından her emekli Kurumun giderini aylık ve sağlık giderleri kadar artırırken, gelirlerini de azaltacaktır. Her erken emekli aslında SGK bakımından bir anlamda yarar sağlanmasına da neden olur. Bunun nedeni emeklilerin gelişme hızından yararlanamamalarıdır. Son yıllarda emeklilere yapılan seyyanen zamlar bu oranların üzerinde kaldığından düşük tutarlı aylıklar bakımından hissedilmese de yüksek tutarlık aylıklarda artışlar daha düşük tutarlı olmuştur. Kısaca aylıkların artışları alım gücünden daha geride kalmaktadır. Memur emeklilerinde bu durum daha az hissedilmekte, ilk yıl memur emeklisi ile SSK emeklisinin aylığı aynı olsa da ilerleyen yıllarda SSK emeklisi aylığı daha düşük tutarlı kalmaktadır. Bu durumun- erken emekliliğin bu anlamda Kurum lehine olduğunu söylemek mümkün olmaktadır.
Sigortalılar Bakımından yaşlılık aylığı alırken çalışma halinde işçi olanlar bakımından
Çalışmayanlar yalnızca aylık alacaklar,
Aylık alıp çalışanlar (SSK) ayrıca ücret alacaklar, üstelik SGDP oranı olarak kendilerinden daha düşük prim kesilecek % 15 yerine % 7,5 prim kesilecek kısaca daha yüksek ücret alacaklar hem aylık-hem ücret elde edeceklerdir.
Aylık alıp (Bağ-Kur) çalışmayanlar hem aylık alıp hemde asgari 2.000TL civarında bir prim ödemekten kurtulacaklardır. Çalışmaya devam edenlerde serbest çalışmaları nedeni ile bir kazanç elde edebilecektir.
Aylık almak isteyenlerin aylıklarının tutarlarının ne olabileceğini öğrenmeleri, borçlanmalarını farklı-daha yüksek tutardan ödemelerinin etkisi, fazla gün veya kazançtan borçlanmanın kendilerine bir yarar sağlayıp sağlamadıkları gibi hususları değerlendirmeleri anlamlı olabilir.
Daha yüksek aylık beklentisi olanların emekli olmalarını ise önermemekteyim. Günümüzde SSK aylıklarında alt sınır 3.500TL iken üst sınır aylıkları 20-25.000TL ye çıkabilmektedir. 2022 verileri ile tavandan yatırılmaya devam eden primlerin her yılı aylıkları her yıl için 1.500TL dne fazla artırabilmektedir.
Yüksek aylık bekleyen kazancı yüksek olanların EYT’den yararlanmalarını anlamlı bulmuyorum. Olabildiği kadar yüksekten uzun süre prim ödeyecek şekilde devam etmelidir.
EYT netleştikçe diğer hususları değerlendirmek üzere güzel haberlerde buluşalım