HABERTÜRK-Bugün Dünya Çalışan Kadınlar Günü
8 Mart 2010
Bugün Dünya Çalışan Kadınlar Günü
Daha iyi çalışma koşulları için eylem yapan kadınlardan 129’unun Amerikan polisi tarafından vahşice öldürmesinin üzerinden tam 153 yıl geçti. BU süre zarfında çalışan kadınların haklarında ilerlemeler oldu ama bunun için can veren binlerce kadını anacağımız gün işte bugün…
***Bugünün doğması için 129 kadın can verdi
8 Mart 1857 tarihinde ABD`nin New York kentinde 40.000 dokuma işçisi daha iyi çalışma koşulları istemiyle bir tekstil fabrikasında greve başladı. Ancak polisin işçilere saldırması ve işçilerin fabrikaya kilitlenmesi, arkasından da çıkan yangında işçilerin fabrika önünde kurulan barikatlardan kaçamaması sonucunda çoğu kadın 129 işçi can verdi.
26 – 27 Ağustos 1910 tarihinde Danimarka`nın Kopenhag kentinde 2. Enternasyonale bağlı kadınlar toplantısında (Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansı) Almanya Sosyal Demokrat Partisi önderlerinden Clara Zetkin, 8 Mart 1857 tarihindeki tekstil fabrikası yangınında ölen kadın işçiler anısına 8 Mart`ın “Dünya Emekçi Kadınlar Günü” olarak kutlanması önerisini getirdi ve öneri oy birliğiyle kabul edildi.
Dünya Kadınlar Günü, Kadınlara mezar olan bir ülkede kadınlardan özür dilemek adına 1960`lı yılların sonunda Amerika Birleşik Devletleri`nde de kutlanmaya başlanmasıyla daha güçlü bir şekilde gündeme geldi. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 16 Aralık 1977 tarihinde 8 Mart`ın “Dünya Kadınlar Günü” olarak kutlanmasını kabul etti.
***Türkiye nasıl kabul etti?
Ülkemizde ise, 1975 yılında İlerici Kadınlar Derneği (İKD) tarafından daha yaygın olarak kutlandı ve sokağa taşındı. “Birleşmiş Milletler Kadınlar On Yılı” programında Türkiye de etkilenmiş, 1975 yılında”Türkiye 1975 Kadın Yılı” kongresi yapılmıştır. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra dört yıl kutlanmadı. 8 Mart. 1984’ten itibaren her yıl çeşitli kadın örgütleri tarafından Dünya Kadınlar Günü kutlanmaya başlanmış. Kadınlar 80’li askeri darbe ve sıkıyönetim yıllarında 8 Mart’ı izinli yürüyüş ve şenliklerle kutlayamamışlarsa da, kendi aralarında küçük gruplar olarak mütevazı şekilde kutlamalarını sürdürmüşlerdir. 1990’lı yıllarda siyasi partilerin üstünlüğü ve sivil toplum örgütlerinin katkısı ile kadın kuruluşlarının sayısı ve çeşitliliğinin artışı ile 8 Mart daha geniş katılımlarla kutlanmaya başlanmıştır.
4857 Sayılı İş Kanunun’da Çalışma Hayatında Kadınlara Tanınan Haklar:
1-Eşit Davranma İlkesi
Çalışma hayatında işverenler dil,ırk,cinsiyet,siyasi düşünce,dini inanç ve mezhep vs. dayalı ayırımlar yapamaz. İş sözleşmesi türlerine göre işçiye farlı işlemler yapamaz. Cinsiyeti veya gebelik nedeniyle doğrudan ve dolaylı olarak farklı işlem yapamaz. Aynı işi yapan erkek işçisine verdiği ücretten daha az ücreti cinsiyeti kadın olduğu için teklif edemez.
2-Yer ve Su Altında Çalıştırma Yasağı:
Yeraltı işlerde kadın işçiler çalıştırılamaz. Kadınlar biyolojik durumları ve fiziki yapıları göz önüne alındığında yer altı ve su altında çalışmalarda yıpranmaya uğrayacaklarından dolayı teknik işlerde çalışmaları yasaklanmıştır.
Burada kanunun koyucunun atladığı teknik nokta ise Maden Mühendisliklerinde okuyan kadınlarımız akademik anlamda bu konuda Mühendis olduklarından çalıştırılmaları gereklidir. Çünkü işçi olarak değil,teknik anlamda çalışacaklarından dolayı bu konuda düzenlemeye gidilmelidir.
3-Kadınları gece çalıştırma yasağı
Gece Çalıştırma Yasağı ve Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılmaları Hakkında ki Yönetmelik gereğince, kadın işçilerin gece postasında çalıştırılma süresi, işyerine götürüp getirme görevi, kadın işçilerin çalışan eşlerinin gece postalarında çalıştırılmaları, gebelik ve analık durumunda çalışma, gebelik ve analık durumunda çalıştırılma yasağı ve bildirim konuları ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
4-Ağır ve tehlikeli işlerde (ve adet günlerinde) kadının çalıştırılma yasağı
Ağır ve tehlikeli işlerin hangilerinden kadınların çalıştırılabileceği ve çalıştırılacak işçiler için sağlık raporu alınması zorunluluğu Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğinden belli edilmiştir.
Sanki yeni bir olaymış gibi gündeme gelen kadınların muayyen (adet) günlerinde çalışmama hakkı 1973 yılından beri var olan ama halk tarafından bilinmeyen bir uygulamadır. 1973 tarihinde kabul edilen Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğünde (RG: 29.03.1973-14502) bu hüküm aynen şöyle kaleme alınmıştı: “Kadınlar ay hali günlerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar. Bu günlerin sayısı 5 gün olarak hesap edilir. Daha fazlası için hekim raporuna göre hareket edilir. Ay halinin başlangıcı işçinin ihbar tarihidir” (md.4). Aynı madde , yürürlükte bulunan Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğine (RG: 16.06.2004-25494) de aynen gündeme alınmıştır (Md.6). Üstelik, her iki maddede de Ağır ve Tehlikeli İşler genel olarak aynı şekilde bahsedilmiştir.
5-Kadının hamileliği ve analığı halindeki hakları
Çalışan ve üreten aynı zamanda kadın olması hasebiyle doğurganlığı da var olan kadının bu kendisine özel durumunda da bazı hakları vardır.
Periyodik kontrol izni : Gebe kalan kadın işçi için özel olarak gündeme getirilen ilk koruyucu önlem, gebeliğin seyrini takip amacıyla yaptırılacak sağlık kontrolleri için kadın işçiye izin verilmesi uygulaması olacaktır. Periyodik izinler ücretli olacak ve çalışılmış gibi sayılacaklardır.
Doğum öncesi ve sonrası izin: 4857 sayılı İş Kanununa göre doğum öncesi ve sonrası izinler sekizer hafta olarak belirlenmiştir. Çoğul gebelikte, doğum öncesi iznini toplam on haftadır.
Öte yandan, kadın işçi kendisini sağlıklı, güçlü hissediyorsa ve bu durum hekim raporuyla da belgeleniyorsa kadın işçi, son üç hafta kalıncaya kadar çalışmaya devam edecek, kullanmadığı beş haftalık iznini, doğum sonrasına taşıyabilecektir. Sekiz artı beş olmak üzere, onüç hafta olarak kullanabilecektir. Kadın işçi çoğul gebe ise ve yine son üç haftaya kadar çalışmışsa, doğum sonrasına taşınacak izin süresi yedi hafta olacağından, doğum sonrası iznini onbeş hafta olarak kullanabilecektir.
Emzirme İzni: Emzirme izni çocuğun bir yaşına gelinceye kadar kullanacak ve ücretli olacaktır. İzin süresi günde 1.5 saat olarak belirlenmiştir. Bu izin, bütün veya parçalı olarak kullanılabilecektir. İznin ne şekilde ve hangi saatlerde kullanılacağına kadın işçi karar verecek ve uygulanmak üzere işverene bildirecektir.
Ücretsiz izin hakkı:Kadın doğum yapıp normal izinlerini kullandıktan sonra isterse ardından altı aylık ücretsiz izne çıkma hakkı vardır. İşveren bu talebi reddedemez.
Fazla Çalışma Yasağı: Doğum öncesinde ve doğum sonrasında bir yıla kadar geçen sürede, kadın işçiye fazla çalışma yaptırılamayacaktır. Aksi takdirde, oluşabilecek bir iş kazasında bu uygulama risk olarak değerlendirileceğinden, işveren başka hiçbir neden olmasa bile işkazası-meslek hastalığının ortaya çıkmasından kusurlu bulunacaktır.
Gece Çalışma Yasağı: Doğum öncesinde ve doğum sonrasında altıncı aya kadar kadın işçilere gece işi yaptırılamayacaktır. Hekim raporuyla bu süre doğumdan sonra bir yıla kadar uzatılabilecektir.
Hafif İşlerde Çalıştırma :Kadın işçilerin, doğum öncesi ve sonrası dönemde, daha hafif işlere verilmesi gerekmektedir. Kadın işçilerin bu özel dönemlerinde stres yaratan işlerden de uzak tutulmaları beklenmektedir. Bu şartlar kadın işçilere çalışma hayatında sağlanmadığı taktirde haklı nedenle iş akdi feshine girebilmekte işverenler Kıdem Tazminatı ödemeye mecbur kalırlar.
6-Kadın çalışanlar Evlenmeleri Halinde Kıdem Tazminatını Verilmesi:
Evlenen kadın için çalışan kadın özelliğinin yanında bir de evinin kadını özelliği eklenmşştir. Evlilik ile işi arasında tercih yapmak zorunda kalması halinde ise sadece kadınlara evlilik kıdem tazminatı hakkı tanınmıştır. Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
Kadınların Sosyal Güvenlikteki özel hakları
1. Doğum yapan kadınlara borçlanma yaparak 4 yıl daha erken emekli olabilmektedir,
2. Kendi adına Bağımsız çalışan (vergi mükellefi olan) Şirket ortağı olmayan Kadına doğum nedeniyle geçici iş görmezlik ödeneği alabilmektedir.
3. Malul çocuğu bulunan kadın sigortalılara erken emeklilik hakkı vardır.
4. Yurtdışında çalışmadan-ev kadını olarak geçen süreleri borçlanma hakkı vardır.
5. Prim teşviki kapsamında 18 yaşında olup ve daha ileri yaşlardaki kadın işçinin istihdam edilmesi(Erkek işçide 18-29 yaş sınırlaması var,Kadında 18 yaş dahil ve yukarısı),
6. Kadınların yaş sınırlaması olmadan yetim maaşı alması hakkı vardır.
7. Kadın sigortalılardan vergi muafiyeti tanınanların yada esnaf muaflığı olan işleri yapanlarına 15 gün sigorta primi ödeyip her yıl bir puan artarak 30 güne tamamlanması hakkı vardır.
