HABERTÜRK-Dullara verilen aylık yetimlerin iki katıdır

25 Kasım 2009

Dul aylığı yetim aylığının iki katıdır

Biz üç kardeş babamın ölüm nedeniyle kendisinden (SSK’dan) maaş almaktaydık, ben göreve başladım, kardeşim okulunu bitirdi, bu yüzden aylıklarımız kesildi. Şu anda annem ve küçük kardeşim aylık almaya devam ediyorlar. Aldığımız maaş toplam 1.100 civarıydı, 2/5’si annemin, 3/5’ini de üç kardeş alıyorduk. Maaşımızdan toplam ne kadar kesilecek? Bunun ne kadar anneme ve kardeşime aktarılacak? Yani toplam 1.100 olan maaş kaça düşecek? Yıldırım Cüneydioğlu

Sayın okurum, resmi adı “Ölüm aylığı” olan dul-yetim aylıklarının dağıtılması hususu eski 506 sayılı Kanun’da şu şekilde açıklanmaktaydı. Kanun’un 68 inci maddesine göre;

“Ölen sigortalının aylık bağlanmasına hak kazanan kimselerine aşağıdaki hükümlere göre aylık bağlanır.

            I- Ölen sigortalının… tespit edilecek aylığının;

            A) Dul eşine %50’si, aylık alan çocuğu bulunmayan dul eşine %75’i,

            C) Çocuklardan:

            a) 18 yaşını, ortaöğrenim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmamış olan veya çalışamayacak durumda malul bulunan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan (…) çocuklarla yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocukların her birine %25’i,

            b) (a) fıkrasında belirtilen ve sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle ana ve babaları arasında evlilik bağlantısı bulunmayan yahut sigortalı babanın ölümü tarihinde evlilik bağlantısı bulunmakla beraber anaları sonradan evlenenlerin her birine %50’si,

            Oranında aylık bağlanır.

            Sigortalının ölüm tarihinde 18 veya 20 yaşını doldurmuş olup, aylığa hak kazanmamış durumda olan erkek çocuklar, sonradan öğrenim yaparlarsa (a) fıkrasındaki haklardan yararlanırlar.

            II – Sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş yahut babalığı hükme bağlanmış çocukları ile, sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak aylıktan yukarıda belirtilen esaslara göre yararlanır.

            III – Hak sahibi eş ve çocuklara bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahibi kimselerin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır.

            IV – Sigortalının erkek çocuklarına bağlanan aylıklar, çocuğun 18 yaşını, ortaöğrenim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını dolduracağı tarihe kadar devam eder. Çalışamayacak durumda malul olan erkek çocukların aylıkları bu yaşlara vardıktan sonra da kesilmez. Ancak aylığı kesilen erkek çocuklardan sonradan çalışamayacak durumda malul olanlara, Sosyal Sigortaya yahut Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almamaları şartiyle malullük durumlarının tespitine esas teşkil eden rapor tarihini takibeden aybaşından itibaren yeniden aylık bağlanır…

            V) Sigortalının dul eşi evlenirse aylığı kesilir. Aylığın kesilmesine yol açan evlenme son bulunca aylık yeniden bağlanır. Sonraki eşinden de aylık almaya hak kazanan dul eşe bu aylıklardan fazla olanı ödenir.

            VI – Sigortalının kız çocuklarına bağlanan aylıklar, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi işlerde çalışmaya buralardan gelir veya aylık almaya başladıkları veya evlendikleri tarihi takibeden devre başından itibaren kesilir. Aylığın kesilmesine yol açan sebebin ortadan kalkması halinde I inci bölümün (C) fıkrası hükmü saklı kalmak şartiyle, bu tarihten başlanarak yeniden aylık bağlanır. Ancak evliliğin son bulması ile kocasından da aylık almağa hak kazanan kimseye bu aylıklardan fazla olanı ödenir.”

Bunlara göre; ölen emekli veya sigortalının kendisine bağlanacak olan rakamı ne ise dağıtılacak rakam toplamını ifade eder.

 

***Eş tek ise yüzde 75 alır

İster erkek olsun ister kadın fark etmez, eşini kaybeden kişiye aylık bağlanacak ise eski SSK kurallarına göre eş tek başına aylık alacak ise yüzde 75’ini alır. Siz sorunuzda bir eş ve 3 çocuk toplam 1100 alıyoruz diyordunuz o halde bu rakam yüzde 100’ü ifade ediyor demektir. Bu rakama göre de anneniz tek başına kaldığında 1100 liranın yüzde 75’ini yani 825 lirasını alır.

Eş tek başına değilse yani çocukları ile birlikte aylık alacaksa, vefat eden eşin aylığının yüzde 50’sini alır. Sizin anneniz kız kardeşinizle birlikte aylık aldığından babanızın  aylığının (1100 lira ise) yarısını yani 550 lirasını alacak.

 

***Çocuklar yüzde 25’er alırlar

Anne veya babasından birini kaybeden ve sağ kalan anne veya babası ile birlikte yetim aylığı alan çocuklardan her birine vefat eden ebeveynin aylığının yüzde 25’i verilir.  Ancak, hem anasını hem de babasını kaybeden çocuklar ile babasını kaybedip de anası da evlenen çocuklara yüzde 50 oranında aylık verilir. Bu arada ana ile babası arasında nikah yoksa ve babası üzerinden aylık alacaksa çocuklara yine yüzde 50 verilir.

Sizin kızkardeşiniz anneniz ile birlikte yetim aylığı alacak olduğundan kendisine her ay 275 lira aylık verilecek.

 

***Çocuk 2’den fazlaysa oranlı düşürülür

Bu arada ana veya babası ile birlikte vefat eden ana veya babası üzerinden yetim aylığı alan çocuk sayısı 2’den fazla ise ne olacak sorusu akla gelebilir. Bu durumda, çocuk sayısına 2 ilave edilir ve bu payda olur. Sonra da çocuklardan her birine bir pay, anneye de iki pay verilir. Mesela, 4 çocuk ve bir anne (veya baba) aylık alacaksa, çocukların her birine 1/6 pay, anneye de 2/6 pay verilir. Yani dul aylığı yetim aylığının 2 katıdır. Sizin durumunuzda buna benziyor  3 çocuk ve bir annenin aylık paylaşması, 1/5 çocuklara ve 2/5 anneye aylık verilir.

 

***Alt sınır uygulaması

Öte yandan, dul ve yetim aylıkları için eski uygulama gereğince alt sınırın belli bir oranından daha az aylık verilmeme kuralı da vardır. Buna göre aylık alan sayısı ile bir kişi ise alt sınır aylığının yüzde 80’inden, iki kişi ise alt sınır aylığının yüzde 90’ından daha az aylık verilemez. Mesela, 2008 yılı ekim ayından önceki alt sınır aylığının bugünkü değeri 650 lira civarındadır. Buna göre de ister yetim ister dul aylığı olsun tek başına aylık alınıyorsa 650 liranın 520 lirasından, iki kişi ise bu kere 585 lirasından daha az aylık verilmez.

 

Dul aylığı için acele edin gecikiyorsunuz

Soru:

Ben 1929 doğumluyum. Eşim Ahmet Ünal 3301013731691 sicil numarası ile 1982 yılında başlamak üzere 1994 yılına kadar toplam 332 gün sigortalı olarak çalıştıktan sonra 1994 yılında vefat etti. Ben Eşimin askerlik borçlanması (Askerli süresi 720 gün) ile 900 güne tamamlamam suretiyle emekli olabilir miyim? Bilgi verirseniz memnun olur saygılar sunarım. Fatma Ünal

 

Cevap: 1 Ekim 2008 tarihinden önce vefat etmiş olan sigortalılar için bağlanacak ölüm aylıklarına hak kazanmak için, askerlik, yurtdışı gibi borçlanma süreleri dahil en az 900 prim gün sayısı ve 5 yıllık sigortalılık süresi de mevcutsa, geride kalanlarına dul aylığı verilmektedir. Eşiniz, için askerlik borçlanmasından bir miktar ödeme yaparak prim gününü 900 güne çıkartır çıkartmaz size dul aylığı bağlayacaklar. Hatta bu işlemi 2006 yılı Kasım ayında yapsaydınız, 3 yıldır ayda 510 liraya yakın dul aylığı alacaktınız. Acele edin, parayı ödeyin aylığı alın.

 

 

Çeyiz parası yetim aylığı alan kıza verilir

Soru:

24.02.1979 doğumluyum. 24.03.1999’da babamı kaybettim. 2004’te üniversiteden mezun olunca sigortalı olarak işe başladım. Bu zamana kadar yetim aylığımı vekaleten devrettiğim annem alıyordu. Halen de sigortalı olarak çalışıyorum. 26.07.2009’ta evlendim. Acaba benim çeyiz parası almaya hakkım var mı? Rukiye Çongur

 

Cevap:

Babanızın SSK’lı mı, Bağ-Kur’lu mu yoksa memur emeklisi mi olduğunu belli etmemişsiniz. Zira, babanız SSK’lı veya Bağ-Kur’lu idiyse zaten işe girdikten sonra yetim aylığı alma hakkınız olmazdı. Babanız memur emeklisi ise SSK’lı veya Bağ-Kur’lu işe girseniz de yetim aylığınız evleninceye kadar devam ederdi. Öte yandan, evlilik yardımı (çeyiz parası) ana ve babasından dolayı yetim aylığı almaktayken evlenen kız çocuklarına verilmektedir. Evlendiğiniz zaman yetim aylığı alıyor idiyseniz, çeyiz parası alma hakkınız var. Yok yetim aylığınız kesilmişse o zaman çeyiz parası alma hakkınız yok.