HABERTÜRK-Kıdem tazminatı Manifestosu (1)

27 Mayıs 2009

Kıdem tazminatı Manifestosu (1) (*)

 

 

Son 10 yılda ve özellikle de son aylarda çalışanlara ödenen kıdem tazminatının kaldırılması konusu sık sık gündeme getirilmektedir. Bazı hallerde kıdem tazminatının tamamen kaldırılması bazı hallerde de yerine devlet kontrollü fon getirilmesi dile getirilmektedir.

 

Fakat, kıdem tazminatının bugünkü uygulaması gereğince sahip olduğu bir çok fonksiyonunu, kıdem tazminatı fonu getirilmesiyle kaybedecek. Kıdem tazminatı fonunun getirilmesiyle öncelikle çalışanlar zarar görecek, sonra işverenler zarar görecek bu işten en kârlı çıkacak olan ise devlet olacaktır.

 

Tıpkı TTF (Tasarrufu Teşvik Fonu) tıpkı KEY (Konut Edindirme Fonu) gibi devletin eline iç borçlanma için kullanabileceği bir fon daha getirilmiş olacak ve kurulacak kıdem tazminatı fonu ile devlet, 10 yıl süresince tepe tepe tek başına kullanacağı bir fona sahip olacak. 10 yıl sonra ise işçilerle birlikte kullanmaya başlayacak o zaman geldiğinde ise TTF ve KEY gibi fonun tasfiyesi ile karşı karşıya kalacağımız da geçmiş tecrübelerimizden anlaşılmaktadır.

 

İster kıdem tazminatı tamamen kaldırılsın isterse de yerine kıdem tazminatı fonu getirilsin sanmayın işverenler çok karlı çıkacak, fon işverenleri de üzer çünkü işçilerini işyerlerinde tutamazlar.

 

 

 

            Nedir Kıdem Tazminatı?

 

            Bir çok tarafında katıldığı görüşlere göre,

 

***-Kıdem tazminatı ikramiyedir.

            İşverenin, uzun yıllar bağlılıkla hizmet eden işçisini, işinden ayrılıp köşesine çekilmesi esnasında ödüllendirmesidir.

           

            ***-İşsizlik Dönemi Güvencesidir.

            İşinden ayrılan yada işinden çıkarılan işçinin işsiz kaldığı dönemde geçimini temin etmesi içindir.

 

            ***-Ücretin Sonraya Bırakılmış Kısmıdır.

            Ücret bir hizmet karşılığı işçiye ödenen ücrettir bu ücretin bir kısmı haftalık, aylık gibi belirli periyotlarla ödenirken bir kısmı da en sona bırakılmıştır. Sona bırakılan kısım ise kıdem tazminatıdır.

 

            ***-Gerçek Anlamda Tazminattır.

            İşçisinin işine haklı bir neden olmaksınız son veren işverenin ödemesi gereken tazminattır.

 

            Yukarıda sayılan KIDEM TAZMİNATI adlandırmalarının her biri kendilerine göre doğrudur. Kıdem tazminatı bazen bir ikramiye (emeklilikte), bazen bir güvence (işten atılma, işsiz kalma), bazen ücretin sonraya bırakılmış kısmı (Özellikle yurtdışına götürülen işçiler) ve bazen de tazminattır (Haksız olarak işten çıkarılma).

           

En önemlisi ise çalışanın emeğinin karşılığı, işyerine ve işverene bağlılığının ödülüdür.

 

        

Kıdem tazminatının bugünkü uygulaması gereğince sahip olduğu bir çok fonksiyonunu ve özelliğini kıdem tazminatı fonu getirilmesiyle kaybedecek. Kıdem tazminatı fonunun getirilmesiyle öncelikle çalışanlar zarar görecek, sonra işverenler zarar görecek bu işten en kârlı çıkacak olan ise devlet.

 

Tıpkı TTF (Tasarrufu Teşvik Fonu) tıpkı KEY (Konut Edindirme Fonu) gibi devletin eline iç borçlanma için kullanabileceği bir fon daha getiriliyor. Kıdem tazminatı fonu ile devlet, 10 yıl süresince tepe tepe tek başına kullanacağı bir fona sahip olacak. 10 yıl sonra ise işçilerle birlikte kullanmaya başlayacak o zaman geldiğinde fonda para bulur muyuz, fonu yerinde bulur muyuz, sorusuna ben cevap bulamadım. Siz ne dersiniz 10 yıl sonra fonda para bulabilir misiniz?

Kıdem tazminatı fonu çalışanları da üzer

Kıdem tazminatı fonu işverenleri üzeceği gibi çalışanları da üzer, en çok da evlenen kadınlarla, askere giden erkekler bu işten zararlı çıkacak gibi görünüyor.

 

1-Kıdem alabilme halleri azalıyor

Halen geçerli olan 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesine göre, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince çalışanlar 7 hal ve şartta işverenlerinden kıdem tazminatı alabiliyorlar. Bunlar;

 

1-İşveren tarafından haklı bir sebep olmadan işten çıkartılırsa,

2. İşçi haklı bir sebeple işi bırakırsa,

3. Erkek çalışanlar askerlik için işi bırakırsa,

4. Emekli olmak amacıyla işçi işi bırakırsa,

5. Emeklilikte diğer şartları tamamlayıp, tamamlaması gereken yaşı evinde geçirmek isteyen işçi işi bırakırsa,

6-Kadın işçinin evlendikten sonraki bir yıl içinde işi bırakırsa,

7-İşçinin ölmesi,

hallerinde her çalışma yılına bir brüt maaşları tutarında kıdem tazminatı ödenir ama ödemeye esas brüt ücret 2087,92 YTL’den çok olamaz.

 

Fon gelirse;

a) Bağlı oldukları kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı bağlanması yahut toptan ödeme almak amacıyla hizmet akitlerini feshetmeleri halinde,
b) İşverence hizmet akdinin feshedilmesi durumunda işçinin hak kazandığı yaşlılık, emeklilik, malullük aylığı veya toptan ödeme almak amacıyla ilgili kuruma veya sandığa başvurması halinde,
c) Adına en az 10 yıl Fona prim ödenen işçinin isteği halinde,
d) İşçinin ölümü halinde kanuni mirasçıları,
kıdem tazminatına hak kazanacaklar.

 

Görüldüğü üzere, erkeklerin askere giderken, bayanların evlendikten sonraki bir yıl içinde işini bırakması hallerinde kıdem tazminatı ödenmesine son verileceği gibi işçinin işveren tarafından işten çıkarılması veya işçinin haklı sebeple işin bırakması hallerinde kıdem tazminatı ödenmeyecek. Öte yandan emeklilikte yaş hariç diğer şartları taşıyanların emekliliklerini evlerinde beklemek üzere işlerinden ayrıldıklarında da kıdem tazminatı fondan sonra ödenmeyecek.

 

2-Kıdeme esas ücret de düşecek

Halen geçerli olan kanunlara göre kıdem tazminatı ödenirken 30 günlük ücret bulunurken, geriye doğru bir yıl içinde işçiye ödenen her türlü maddi menfaatler dikkate alınmaktadır. Yani, servisler, işyerinde verilen yemekler, özel sigorta yardımları gibi para ve para ile ölçülebilen her türlü ödemeler kıdem tazminatında dikkate alınıyor ama fon gelirse bu iş bitecek. Sadece işçinin brüt ücretine göre fona prim ödeneceğinden işçilerin kıdem tazminatına esas ücretleri düşecektir.

 

3-Kayıtdışı çalışanların kıdemi yok olacak

Ülkemizde, gerçekte ücreti 1500 YTL olan bir çalışanın, SSK’ya asgari ücret olan 608 YTL’den bildirildiği bilinen kayıtdışılıklardan biridir. İşte bu işçi şu an işten kıdem tazminatı alma hakkıyla ayrıldığında muhatap işveren olduğu için gerçek ücreti olan 1500 YTL’den ödenmesini temin edebilmektedir. Kıdemi işveren değil de 10 yıl sonra fon öderse 608 YTL’yi dikkate alarak ödeyecektir. Tabi, tamamen kayıtdışı olanlar da işyerlerinden ayrılırken, sigortasız da olsalar işverenden kıdem tazminatı alabilmektedirler ama fon gelirse, fondan tek kuruş alamayacaklardır.

Bireysel emeklilik katkıları ve kıdem tazminatı

Soru:

Şirketimizde ödenen, bireysel emeklilik İşveren payının Kıdem tazminatı hesabında dikkate alınıp, alınamayacağı hakkında değerli görüş ve yorumunuzu istiyorum.İsmi Mahfuz

Cevap:

Anladığım kadarıyla şirketiniz siz çalışanlar adına Bireysel Emeklilik prim katkısı yapmaktadır. Kıdem tazminatı uygulaması gereğince para ve para ile ölçülmesi kabil olan her türlü gelirlerinizin kıdem tazminatının hesabında dikkate alınacağından Bireysel Emeklilik işveren katkıları da kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmalıdır.

 

 

 

 

 

Yabancı ülke sigortalısısınız

Soru:

Gemide çalışırken kaza geçirdim gemi yabancı bandıralı olduğu için sigorta yoktu. Amerika’da doktora gittiğimde vücudunda ezikler var deyip 10 gün rapor verdiler. 40 gün sonra da Türkiye’ye döndüm, geldiğimde doktora gittim bel kemiğimde ve ayak bileğimde kırık olduğunu söylediler! Derhal ameliyat olmam gerektiğini de eklediler. Emekliliğime az kaldığı için sigortamı dışarıdan ödüyordum. Amerika’daki doktorun verdiği raporda kırık yazdığı halde ezik denildi. Kırık raporum elimde ne yapabilirim? Can Cano

 

Cevap:

Yabancı bandıralı gemide çalışırmışsınız gemi hangi ülkenin bayrağını taşıyorsanız o ülkenin sosyal güvenlik sistemine tabisiniz. O ülke sosyal güvenlik kanunlarına göre haklarınızı o ülkeden talep edebilirsiniz. (Ülke belirtmediğinizden ayrıntı veremeyeceğim) Ancak, yazınızdan isteğe bağlı prim ödediğinizi anlıyorum, şayet kırıklar sizi malül edecek (çalışamayacak hale getirecek) kadar ise malülen emeklilik talebinde bulunabilirsiniz.