Yurtdışı borçlanması ile emekli aylıkları hesabı yasal değil…

8 Mayıs 2008 gününe kadar yurtdışı borçlanması yapanlara dolar üzerinden borçlandırma yapılırken, bu tarihten sonra Türk Lirası üzerinden borçlanma uygulaması başlatılmıştır. Yurtdışı borçlanması yapanlar için emekli aylığı hesaplamasında kullanılacak yıllık kazançların tespiti ise yasal değildir. İşte bu nedenle de yurtdışı borçlanması yapanlar hayal kırıklığına uğramaktadırlar…

Ali, 1945 doğumluyum ve 1962 yılında Zonguldak’da SSK’lı işe girdim 1960 gün kadar sigortalı çalıştıktan yurtdışına gittim bugüne kadar da çalışıyorum. Seneye Almanya’dan emekli olacağım, bu arada Türkiye’den de emekli olmak istiyorum. Bunun için 1640 günlük (yani 3600 günü tamamlayacak kadar)  yurtdışı borçlanması yapmak istiyorum ama hangi rakam üzerinden borçlanırsam daha yüksek emekli aylığı alabilirim? İsmi Mahfuz

“Sosyal Güvenlik Reformu”nda önemli değişiklikler yapan 5754 sayılı kanun, 17 Nisan 2008 günü TBMM’de kabul görmüş ve 8 Mayıs 2008 günlü 26870 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kanun ile “3201 sayılı Yurtdışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun”da yapılan değişiklikler hemen yürürlüğe girmiştir.

1-Borçlanma tutarları artırıldı

5754 sayılı Kanun ile 3201 sayılı kanunun 4. maddesi değiştirilmiş ve daha önce günlüğü 3,5 dolar olan borçlanma bedeli 8 Mayıs 2008 günü ve sonrasında başvuranlar için, müracaat tarihinde geçerli olan asgari ücret (693 TL) ile asgari ücretin 6,5 katı (4,504 TL) arasındaki bir rakamın yüzde 32’si olacaktır. Rakamı borçlanacak kişi kendisi seçecek-belirleyecektir. Eskiden 3,5 dolar olan bedel aylık 105 dolara, bugünkü kura göre de yaklaşık 155 TL’ye tekabül etmekteyken, yeni durumda en az (693X0,32) 221,76 lira ve en çok (4504 X 0,32) 1.441 lira oldu.

2-Ödeme süresi getirildi

8 Mayıs 2008 öncesinde geçerli olan 3201 sayılı kanun gereğince borçlanılan bedelin bir ödeme süresi yoktu. Borçlanma belgesini aldıktan sonra kişi dilediği zaman ödeme hakkına sahip iken, yeni durumda borç tutarı, tebliğ edildiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde ödenmezse, borçlanma işlemi iptal edilmektedir.

3-Emeklilik talebi için kesin dönüş şartı var

Kanuna göre borçlanmak için yurda kesin dönüş şartı yok iken yurtdışı borçlanması yaptıktan sonra emeklilik talebinde bulunmak için kesin dönüş şartı vardır. Unutulmaması ve karıştırılmaması gereken nokta, “borçlanmak için yurda dönülmesi” şart değildir, borçlanıp parayı ödedikten sonra emekli olmak için yurda kesin dönüş yapılması şarttır.

Yurda kesin dönüşün anlamı oradaki evini kaldır, Türkiye’ye getir demek değildir. Türkiye dışındaki bir ülkede, çalışmamak, ikamete dayalı sosyal yardım ve işsizlik parası almamak kesin dönüş olarak kabul edilmektedir.

4-Ödediğiniz paranın iadesi de söz konusu

3201 sayılı kanun gereğince, “…Borçlanmadan sonradan vazgeçenler ile yapılan borçlanma sonrasında aylık bağlanması için gerekli şartları yerine getiremeyenlere ve bunların hak sahiplerine talepleri üzerine yaptıkları ödemeler, faizsiz olarak iade edilir.” denilerek, istenirse ödenen rakamların geri alınabilmesi hakkı verilmiştir.

5-Emekli aylığının hesabı yasal değil

İster 8 Mayıs 2008 günü öncesi dolar üzerinden, ister 8 Mayıs 2008 gününden TL üzerinden yurtdışı borçlanması yapılsın emekli aylığının hesabında geçmiş yıllar kazançları çok önemlidir. Çünkü emekli aylıkları hesaplanırken genel olarak 1990 yılından bugüne kadar geçen sürenin yıllık ortalama kazançları dikkate alınır.

Genel olarak bir kişinin alacağı emekli aylığının hesabı;

Ortalama Aylık Kazanç X Aylık Bağlama oranı

Formülü ile bulunmaktadır.

Yurtdışı borçlanması yapanların ödemelerinin geçmiş yıllara sirayeti ise asgari ücrete göre belirlenmektedir. Fakat bu belirlemenin yasal dayanağı yoktur, SGK kendisi bu hesaplamayı belirlemiştir.

a-Dolar Borçlanması yapanların geçmiş yıl kazançları

8 Mayıs 2008 gününden önce dolar üzerinden borçlanma yapanların geçmiş yıllar kazançlarının tespitinde, borçlanmanın ödendiği aydaki dolar kuru çok önemlidir. Zira, ödeme tarihindeki dolar kuruna bir aylık ödeme rakamın (105 doların) TL karşılığı bulunmaktadır. Bulunan rakamın 5 katı da aylık kazancınız sayılacaktır. Zira, ülkemizde çalışanlardan aylık brüt kazançlarının yüzde 20’si, kadar emeklilik (uzun vadeli) sigortaları primi alınmaktadır. Mesela bugünkü dolar kuru 1,43 lira alacak olursak 105 dolar, 150 liraya tekabül etmektedir. 150 liranın beş katı ise 750 liradır. Bugün asgari ücret 693 liradır ve 750 ile oranlandığında, 1,082 olacaktır.

Bu durumda geçmiş yıl kazançlarının bulunması için her ayın (veya yılın) kazancı hesaplanırken o yıl veya ayın asgari ücretinin 1,082 katı kazancınız olacaktır.

b- Lira üzerinden borçlanma yapanların geçmiş yıl kazançları

8 Mayıs 2008 gününden sonra Türk Lirası üzerinden yurtdışı borçlanması yapanlara da yukarıda ifade edildiği gibi asgari ücret alt sınır ve bunun 6,5 katı üst sınır arasında kalmak kaydıyla dilediği rakamdan borçlanma yaptırılmaktadır. Mesela, sizin 1640 günlük borçlanmanızı asgari ücretten (693 liradan) yapacak olursanız 1640 gün için 12123 lira ödeme yapacaksınız, şayet tavan rakamdan (4504 liradan) yapacak olursanız da 78800 lira ödeme yapacaksınız. Geçmiş yıl kazançlarınız da seçtiğini rakama göre belli edilecektir. Mesela, asgari ücreti tercih ederseniz geçmiş yıl kazançlarınız da asgari ücret olarak dikkate alınarak emekli aylığınız belli edilecektir.

c-Sakın 6,5 kat aylık alırım zannetmeyin

Yeni sisteme göre borçlanmanın en düşük tutarı ile en yüksek tutarı arasında 6,5 kat fark var bu rakamlara göre hesaplanan emekli aylıkları arasında iki kat bile fark olmaz. Mesela siz, 1640 günlük borçlanmayı asgari ücret üzerinden yapacak olursanız (12123 lira öderseniz) emekli olduğunuzda alacağınız emekli aylığı 602 liradır.

Şayet, en yüksek rakamdan borçlanma yapar (78800 lira öder) ve emekli olursanız alacağınız emekli aylığı 732 liradır. Gördüğünüz gibi ödeyeceğini rakamlar arasında 6,5 kat fark varken, alacağını emekli aylıklarında bir kat bile fark olmayacaktır.

6-Kısmi aylığınız 2010 da hesabınıza geçer

Bu arada hatırlatayım, Almanya ile Türkiye arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olduğundan siz 65 yaşına gelip Almanya’dan emekli olduğunuzda, Almanya,  Türkiye’ye sizi emekli ettiğini bildirecektir. Türkiye’de sizi var olan 1960 gününüzün karşılığı kadar (yaklaşık 270 lira) emekli aylığını hesaplayıp “Yurtdışı Kısmi Aylığı” olarak her ay hesabınıza geçirecektir. Siz isterseniz yurtdışı borçlanması yapmayıp her ay SSK’dan 270 lira aylık alabileceğiniz gibi isterseniz yukarıdaki tercihlere göre yurtdışı borçlanması yapıp emekli aylığınızı tama iblağ

ettirebilirsiniz.

7-Borçlananlar hakimi ikna ederse aylıklarını arttırabilirler

Medeni Kanunumuza göre bir konu yasalarca düzenlenmemiş ise konu dava edildiğinde hakim kendisini yasa koyucu yerine koyup boşluğu doldurmalıdır. İster dolar ister TL olsun yurtdışı borçlanması yaparak emekli olanların geçmiş yıl kazançlarını asgari ücrete göre oranlanması yasal değildir. Bu oranlama SGK tarafından yasal boşluk doldurularak yapılmıştır. Konu İş Mahkemesine götürüldüğünde davanıza bakan hakim bu uygulama yerine başka bir uygulama getirilmesine karar verebilir veya bu uygulama güzel devam edilsin diyebilir.

Kısa Kısa Kısa 

Nesrin Soyuçaylı-Turgutlu-71 yaşındaki şizofren teşhisi konulan abinizin 2187 günü varsa SSK kendisini malülen emekli etmeliydi. Ancak, SSK merkez sağlık kurulu abinizin hastalığının sigortalı olmadan evvel de var olduğunu tespit ederek malüllük aylığı talebini reddetmiş. Şayet, abinizin hastalığı sosyal güvenlik sistemine girmeden evvel de var idiyse red kararı doğrudur ve bu kere 3600 günle normal emekli edebilirsiniz. Eğer, abinizin hastalığı sosyal güvencesi başladıktan sonra başlamışsa İş Mahkemesinde dava açarak abinizi malülen emekli edebilirsiniz.