hem babadan hem çocuktan aylık alınabilir mi ?

28 Temmuz 2022

Hepimiz sevdiklerimizin doğam yaşamları boyunca birlikte olamıyoruz.

Kaza gibi önlenebilir sebepler veya bünyesel veya önlemez nedenler ile sevdiklerimizden bazıları bizi erken terk edebiliyor.

Ölüm hak miras helal algısı var ya o biraz eskilerde kaldı sözler bile özleri ile uyuşmaz hale geldi. Eski kültürümüzden gelen bir söz Medeni Kanun ile değişti evli çocuklu ölenden anne babaya miras gelmez hale geldi.

Ama sosyal güvenlik ilkeleri daha değişken ölen çocuklardan koşulları varsa anne ve babalar aylık veya iş kazası gibi hallerde gelir adı verilen bir veya birden çok ödeme alabilirler.

Örnekler üzerinden gidersek daha kalıcı  olabilir.

Örneğin 5 yıldan fazla sigortası olan bekar çocuk iş kazasında öldüğünde,

Kendi çalışması veya emekliliği olmayan anne ve babaya  asgari ücretin netinden az kazançları olması halinde  ikişer ödeme yapılacaktır.

Örneğin babaya hem ölüm aylığı hem iş kazası nedeni ile ölüm geliri,

anneye de aynı ödemeler yapılacaktır. Ancak ödemelerden çok olan dosyadan tam az olan dosyadan yarım gelir bağlanacaktır.

Benzer durum anne ve babaların ölmesi halinde  çocukların alacağı haklar içinde geçerlidir.

Kanunumuzda özellikle 54.maddede hem baba veya anneden hemde ölen çocuğundan birlikte birden fazla dosyadan hak elde etmek düzenlenmemiştir.

Ama hem anne babadan çifte hak (ikisi de normal aylıklı olsa bile) ,

Hem kocadan çifte hak ( biri ölüm aylığı öbürü iş kazasına-meslek hastalığına bağlı),

Hem çocuktan veya çocuklardan çifte hak düzenlenmiştir.

Yine kendi aylık hakkı ile eşten gelecek çifte aylık hakkı da bulunmaktadır.

Kanunumuz şuna izin vermemektedir. Hem anne babadan hem eşten çifte aylık (Bu kural 5510 kuralıdır.Önceki istisnalar ayrıdır.)

Bunlardan biri seçilebilmektedir.  Örneğin eşten aylık seçilebilir. Diyelim ki baba iş kazasında  babadan iki dosyadan alınacak ödeme var ve tutarı eşten alınacaktan çok o  zaman isteyen baba aylığını seçebilecek. Ama kocadan  gelen tek dosya 10 bin, babadan gelen iki dosya 6.000 olsun isteyen dilerse yine de koca bazen kadında olabilir anne babadan geleni seçebilecek.

Kanunda anne veya babadan birinden aylık alanın ölen çocuğundan da aylık alıp alamayacağı düzenlenmemiştir.

Burada bir yorum yapılmalıdır. Kız çocuğu olarak aylık almak için bekar olmak, boşanmış olmak, çalışmamak, kendi emekliliği olmamak gibi koşullar varken. Çocuğundan aylık almak için bekar olmak boşanmış olmak koşulu aranmaz, anne babanın kendinden doğan bir SGK ödemesi almaması yanında asgari ücretten az geliri olma koşulu aranır. Anne babanın diğer çocuklarından bağlanan aylık ise bu gelir koşulunda gözetilmez sadece çok sayıda çocuktan ödeme alınması halinde en fazla iki dosyadan ödeme alınır.

Örneğimizde annenin ölen babası nedeni ile aylık aldığını aylık tutarının 1.000TL olduğunu, kendi çalışması ve emekliliği ayrıca aylık dışında bir geliri olmadığını düşünelim ve  çocuklarından bekar olan birisinin  yeni başladığı işte çalışırken iş kazasında öldüğünü varsayalım. Nasıl bir çözüme  ulaşılacaktır.

Baba ve evlat edinen baba ölse  çift ödeme alacaksınız,

iki çocuğunuz ölse çift ödeme alacaksınız.

Anneniz emekli olsa babanız emekli olsa veya ölümlerinde yeteri kadar gün olsa çift ödeme alacaksınız.

Şimdi ne olacak.

Kişisel görüşümüz babadan aylık tutarı asgari ücretin netinden az olduğu için, kanunun her türlü kazanç ve irattan elde edilen asgari ücretin neti ölçüsünü benimsediği, babadan aylığın bu sınırı aşmadığını kabul ederek oğlundan iş kazası nedeni ile ölüm geliri alabilir. Çift ödemeden çoğu tam azı yarımdan ödenir şeklindedir.

Ancak Yargıtay 10 HD’nin E.2020/5133, K.2021/8527 ve  17.06.2021 tarihli kararlarında değerlendirilen olayda ölen babasından 01.12.2006 tarihinden itibaren aylık alan kadının  05.01.2013 tarihinde iş kazasından ölen oğlundan ölüm geliri ve ölüm aylığı istemiş Kurum işlemini reddi üzerine açılan davada  mahkemece babasından aylık alan davacıya oğlundan ölüm aylığı bağlanamayacağından reddi, davacının babasından bağlanan aylığın kesilerek oğlundan iş kazası nedeni ile aylığa karar verilmiş, Bölge Adliye Mahkemesince iş kazasından bağlanacak ölüm gelirinin babadan alınan aylıktan yüksek olduğu, davacıya tercih hakkı tanınması gerektiği, ödeme tutarları konusunda davacıya bilgi verilmediği, davacının babasından aylık yerine ölen oğlundan ölüm geliri ve ölüm aylığı alabileceği gerektiği ancak bu hususun davacı değil davalı SGK tarafından İstinaf edildiğinden  nazara alınmadığı, Yargıtay tarafından ise davacıya babadan bağlanan aylığın nizalı olmadığı, babadan aylığın iptalinin istenilmediği bu nedenle çocuktan aylık bağlanmasına hükmedilmesinin isabetsiz olduğu davanın reddi gerektiği bildirilmiştir.

Karardan anlaşılan husus istem halinde Baba veya çocuktan gelecek haklar arasında bir tercih yapılacağı anlaşılmaktadır. Somut olayda çocuktan hem ölüm aylığı hemde kaza nedeni ile  ölüm geliri hakkı doğması ancak kullanılmaması nedeni ile çift ödeme kuralı ihlal edilmemiştir.

Ancak açıkça tercih-seçim hakkının belirtilmiş, talep olmaması nedeni ile nazara alınmadığı açıklanmış olmakla tek aylıklarda bile seçim hakkının kullanılması sonucu doğmaktadır.

Sorumuz hale tartışılabilir düzeyde kalmaktadır. Ancak yargının bu hakkı vermeyeceği anlaşılmaktadır.

Babasından aylık alan kadının kendi çocuğunun iş kazasından ölmesi halinde çocuktan sadece ölüm geliri bağlanması 1.800 gün , 900 gün gibi sigortalılık süresi olmaması nedeni ile ölüm aylığı yani çocuktan çift hak değil tek hak gelmesi halinde  babadan gelen aylığın çocuktan gelen iş kazası ölüm geliri isteme hakkı için 34.maddede aranan  her türlü kazanç kapsamında değerlendirilip, değerlendirilememe, tercih hakkı olmaksızın çift ödeme isteme hakkı tartışılabilir gibi görünmektedir.

Sevdiklerimizin aramızdan erken ayrılmamasını dilerim.