KAZANÇ TESPİT DAVALARI
28 Kasım 2023
Kazanç tespit davalarına ilişkin kısa da olsa bazı bilgiler.
Bilindiği gibi sigortalı olarak bildirilmiş ancak SGK’ya eksik kazanç bildirilmiş SSK-4/1-a sigortalılarının bildirilen kazançlarının aylıklar üzerinde etkisi bulunmaktadır.
ADLANDIRMA
Önce isimlendirme bakımından 01.10.2008 dönem öncesini Pirime Esas Kazanç (PEK)
01.10.2008 ve sonrası ise Sigorta Primine Esas Kazanç (SPEK)
olarak adlandırmak uygulamada yerleşiklik ve dönem tarifini kolaylaştıracağından kısa olarak kullanılmalıdır. Hem dönem ayrımı bakımından hemde 5510 sigortalılarının sadece SSK-4/1-a sigortalıları dışındakileri de ilgilendirmesi bakımından 5510 döneminde SPEK daha isabetli bir adlandırmadır.
İŞE YARAMAYAN KAZANÇ TESPİT İSTEMLERİ
Prime esas kazanç aynı anda aylık hesaplama bilgisini devreye sokmaktadır.
O halde bazı basit kuralları tekrarlayarak ısrarlı olmanın dava kazanmanın sigortalı için sonucu değiştirmediği hallere bir göz atalım.
Sigortalının 2000 öncesi son en fazla 10 yıllık kazancı aylık hesaplamalarında nazara alındığına göre 1990 öncesi kazanç tespit davaları 2000 den sonra bağlanan aylıklar hiç bir işe yaramayacaktır. 2000 öncesi dönemi değerli kılan yıllar özellikle 1999-1998 yılları olduğundan bu yıllarda kazancı olmayanların veya tavan kazancı olmayanların önceki yılları kazanç tespit davasına konu etmeleri de sonuç aylık tutarı değiştirmeyeceğinden çok bir işe yaramamaktadır.
Alt sınır aylıklarının da koruyucu etkisi nedeni ile belirli sınırı geçmeyen kazançların sonuca bir etkisi bulunmamaktadır. Örneğin 2000 yılında 1 yıl tavan kazançla çalıştığının tespiti davası 01.10.2008 tarihine kadar sürelerde çoğunlukla sigortalılık varsa bir işe yaramaz. Zira 2000-01.10.2008 arası en az 1 yılın tavan kazanç olması 521,81TL Asgari aylık ile 2008 aylığı mukayese edildiğinden sonuca etki etmemektedir. Kazançların daha uzun süre için tespiti halinde ise aylığa etkisi olacaktır.
Günümüzde 7.500TL lik aylık alt sınırı da benzer etkiyi göstermektedir. Kısaca alt sınır aylıkları geçmek için bütün yıllar asgari kazanç ise en az bir hatta hatta 2 yıldan fazla sürenin azami kazançtan tespiti gerekir. Genel olarak tüm dönemlerde asgari kazanç ile asgari kazancın 1.80 katı üzerinden bildirim yapılmasının aylıklar üzerinde etkisi nerede ise yoktur denebilecektir.
İSPAT USULÜ
Aylık tutar belirlenerek yazılı delille ispat aranmaktadır. Buda geçmiş yılların nerede ise bir çoğunda yazılı belge, imzalı bordro, bankaya ödeme, işyerinde imzalanan kayıt dışı ödemelerin belgelerine erişilmedikçe kazanç tespit davalarından sonuç almak zorlaşmaktadır.
Yazılı delil ile ispat sınırının altındaki tutarlar ise tanıkla ispatlanabildiğinden her yıl için tanıkla-yazılı delil ile ispat sınırlarını kontrol etmekte mümkünse o sınırları brüt ücret olarak düşünüp yıl yıl kazanç iddiasında bulunmak daha anlamlı olabilecektir.
Kazanç tespit davaları sonuç olarak işlevsiz olsa da işverenin prim ve gecikme zam ve cezalarını ödemesi, bildirge vermesi gibi sonuçları itibari ile bazen alacak davalarında pazarlık sebebi olarak da görülmektedir.
KAZANÇLARIN MAL EDİLECEĞİ DÖNEM
Uygulamada ücretler dönemine, fazla mesailer,yıllık ücretli izinler ödendiği veya son aya mal edilmektedir. Bu nedenle kayıtlı belge olsa bile, primler-fazla mesailer, ücretler bakımından ayrım yapılınca karmaşa oluşabilecektir.
Kazanç tespiti davalarının tarafı işveren ve sigortalı uzun yıllar düşük bildirime rıza göstermekte, belki bu ödeme şekli sigortalının daha yüksek ücret almasına neden olmaktadır. İspat koşullarının zorlaşmış olduğu bu dava türünde kayıt belge ve yazılılık bakımından dava öncesi hazırlık yapılması, bildirilen ve eksik bildirilen tutarların brüt bazda her yıl ay için listelenmesi, son ay ücretim buydu hepsi aynı olsun denmemesi gibi kötü uygulamalardan kaçınmak gerekmektedir.
Bir uygulamayı değiştirmek belki iyi uygulamalar ile daha kolaylaşacaktır. Bu nedenle kesinlik arz eden, kayda dayanan kazanç tespitlerini öncelemek kazanç tespiti davalarına yaklaşıma bakış açısına etki edebilecektir.
Hak düşürücü süreye tabi olmayan kazanç tespiti nitelikli davalar sosyal güvenlik konularına bakan iş mahkemelerinde görülmektedir.
Dava açmadan önce ret halinde vekalet ücreti elde edilecek aylık farkı gibi hususları kayıp ve kazançlar bakımından değerlendirmekte yarar bulunmaktadır.
