SİGORTALILARIN KIDEM TAZMİNATI ALMA YAZILARINI TABİ OLDUKLARI İŞ KANUNLARI BELİRLİYOR
17 Mart 2011
SİGORTALILARIN KIDEM TAZMİNATI ALMA YAZILARINI TABİ OLDUKLARI İŞ KANUNLARI BELİRLİYOR
Son on yıldır çalışanlar yaşanan ekonomik krizlerden dolayı maddi ihtiyaçlarını karşılamak adına Kıdem Tazminatlarını emekli olma haklarını hak ettikleri zaman işverenlerinden istemekteler.
Bazı çalışanlar ise bu işlemleri tam bilmediklerinden hak ettikleri bu haklarını ise kaybettiklerini görüyoruz.
Sosyal Güvenlik Uzmanlarına ,Müşavirlerine bu konu da her gün yüzlerce soru gelmekte ve cevap verilmektedir.Buna rağmen konun tam anlaşılmadığından çalışanlar haklarını kaybediyor.
Örneğin:
04.03.2011 tarihinde Sözcü Gazetesinde daima yazılarını takip ettiğim Şevket Tezel’e okuru aşağıdaki soruyu yöneltmiştir.
Soru: 15 yıl ve 3 bin 600 günden fazla sürem olduğu için kıdem tazminatımı almam için belge almak amacıyla başvurduğumda Kastamonu SGK önce benden istifa edip işten ayrılmamı istedi. Ben de istifa edip belgeyi alarak işyerime ibraz ettiğimde işyerim kıdem tazminatı vermedi. Dava açtım. Tazminat alabilir miyim?
Şevket Bey cevabını okuruna net ve anlaşılır bir şekilde yanıtlamıştır.
Bu sorudan da anlaşıldığı gibi soru sahibi yeni tarihli bir soru olmasına rağmen ve bu konun son 11 yıldır uygulamada olsa da çalışanların tam bilinçlenmediğini,bazı illerde SGK çalışanlarının mevzuat eksikliğinden hatalı yol göstermesinden çalışanlar hak kaybına uğruyor.
Bunun için konun tekrar hatırlanması için köşemizde yer verdik.
Uygulama Nasıl Ortaya Çıktı?
17.Ağustos.1999 yılında yaşanan deprem ile birlikte ikinci depremde Sosyal Güvenlikte yaşandı.
4447 sayılı Kanunun ile mevcut SSK,Bağ-Kur,Emekli Sandığı,Banka ve Borsa sandıklarında yapılan değişiklik ile tüm çalışanlar emeklilikte Kademeli yaş ile emekli olma kuralı ile karşı karşıya kaldılar.
Böylece çalışanlar açısından emekli olma da üç kural ortaya çıktı.
a)Yaş
b)Sigortalılık süresi
c)Sigortalının Prim Gün sayısı.
Üç şart yerine gelmedikçe emekli olma şartları tamamlanmıyor.
Bu durumda Kıdem Tazminatı alma karmaşası da ortaya atıldı.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, İş Kanunların’da gösterilen fesih nedenleriyle en az bir yıllık kıdeme sahip çalışana veya çalışanın ölümü halinde hak sahiplerine işveren tarafından kanun gereği ödenmesi gereken miktarı işçinin kıdemine ve son brüt kazancına göre belirlenen paradır.
Kanunun koyucu bu konuda yasal düzenlemeyi yaparken 4857 sayılı İş Kanunun atası olan 1475 sayılı İş Kanununun 14.maddesinde düzenlemeye gidilmiştir.
”5. (Ek: 25/8/1999 – 4447/45 md.) 506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle, işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.”
Böylece bu hakkın kanun koyucu tarafından 1475 sayılı İş Kanununa tabi çalışanlar için Kademeli Emeklilik kelepçesine takılanlar için yaş hariç emeklilik için Yıl ve Prim ödeme günü tamam olması durumunda Kıdem Tazminatı alma hakkı eklenen1475/14.maddesine eklenen (5) bent ile çalışanlara verilmiştir.
1475 sayılı yasanın mülga olması ile 10.06.2003 tarihinde RG 4857 sayılı İş Kanunu yeni şekli ile yayımlanarak yürürlüğe girmiş.Kıdem Tazminatı açısından 1475 sayılı yasanın 14.maddesi yürürlükte kalmıştır.
Hangi İşlerde Çalışanlara Kıdem Tazminatı Ödenmez?
Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde 4857 sayılı Kanunun hükümleri uygulanmaz:
a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,
b) 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
e) Ev hizmetlerinde,
f) İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak üzere çıraklar hakkında,
g) Sporcular hakkında,
h) Rehabilite edilenler hakkında,
ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde. (4857/4.Madde)
Bu işlerde çalışanlar için Borçlar Kanunu dikkate alınarak iş sözleşmesi düzenlenmiş ve işverenlikçe imza altına alınması durumunda , Kıdem Tazminatına esas olan madde sözleşmeye ilave edilmesi durumunda tazminat hakkı doğar.
Kıdem Tazminatı Yazısı Alma Şartları Nasıl Oluşacaktır?
1.)506 sayılı Kanunun 60.maddesinin (A)bendi:
506 sayılı Kanunun 60. maddesinin (A) bendinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen yaş şartları dikkate alınmadan;
a- Kadın ya da erkek olsun yaş şartı aranmaksızın 7000 gün,
b- Kadın ya da erkek olsun yaş şartı aranmaksızın 25 yıl sigortalı bulunması ve en az 4500 gün, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları.
2.)506 sayılı Kanunun Geçici 81.maddesinin (B) bendi:
506 sayılı Kanunun geçici 81. maddesinin (B) bendinde belirtilen yaş şartları dikkate alınmadan;
Kadınlar 20, erkekler ise 25 yıl sigortalılık süresi ile anılan maddede belirtilen gün sayılarına 5000 ile 5975 gün arasında ulaşanlar.
3.)506 sayılı Kanunun Geçici 81.maddesinin (C) bendi:
506 sayılı Kanunun geçici 81. maddesinin (C) bendinde belirtilen yaş şartları dikkate alınmadan ;
Kadın ya da erkek olsun 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olanlar işyerinden kıdem tazminatı alarak ayrılabilirler.
Kısacana yaş dışında diğer şartların tamamlanmasıyla birlikte;
08.09.1999 tarihinden önce sigortalı olanlar için Kurumdan Kıdem Tazminatı alma yazısı için 15 yıl Sigortalılık süresi ve 3600 gün yeterli olmaktadır.
09.09.1999 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olanlar için Kıdem Tazminatı alma yazısı güçleşmiştir.7000 gün yada 25 yıl sigortalılık 4500 gün koşulu gelmiştir.09.09.1999 tarihinde ilk defa sigortalı olanlar için 7000 gün ile Kıdem Tazminatı alma yazısını daha kolay alınacağını düşünüyorum.Bu da 10 gün 5 ay 19 yıl çalışma süresine denk geliyor.
Örneğin:09.09.1999 tarihinde ilk defa sigortalı olmuş 18 yaşını doldurmuş bir sigortalı için;19.02.2019 yılında 7000 gün primi olduğundan Kıdem Tazminatı alabilir yazısı alabileceklerdir.
Bu Konuda SGK Düzenlemesi (2010/99 Genelge) :
4447 sayılı Kanunun 45. maddesiyle 1475 sayılı İş Kanununun 14. maddesinin birinci fıkrasına eklenen (5) numaralı bentle 506 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları (sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısı) veya aynı Kanunun Geçici 81. maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları halinde, sigortalılara kıdem tazminatı ödeneceği öngörülmüş ve uygulamanın usul ve esasları 10.09.1999 tarihli ve 12-99 Ek sayılı Genelge ve 10.07.2008 tarihli toplu yazı ile talimatlandırılmıştır.
Diğer taraftan, söz konusu Genelge ekinde yer alan “kıdem tazminatı” yazısının üniteler tarafından farklı şekillerde düzenlendiği anlaşılmış olup, uygulamada birlikteliğin sağlanması amacıyla kıdem tazminatı yazı örneği tekrar düzenlenmiş ve Genelge ekinde gönderilmiştir.
Kıdem tazminatı yazısına ilişkin taleplerde Genelge eki (Ek-2) yazı kullanılacaktır
Sayı : B.13.2.SGK.4
Konu : Kıdem Tazminatına Esas Yazı.
………………. sigorta sicil numaralı ………………………………… hakkında dilekçe tarihi olan …../…../………… tarihi itibariyle yapılan incelemede; adı geçenin sigortalılık süresinin ………… yıl, prim ödeme gün sayısının ise ……….. gün olduğu anlaşılmıştır.
Bu yazı, adı geçenin isteği ve 1475 sayılı İş Kanununun 14. maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendi gereği verilmiştir.
Bilgi edinilmesini rica ederiz.
Sosyal Güvenlik İl Müdürü /Merkez Müdürü
Hangi İş Kanununa Tabi Olanlara Kıdem Tazminatı Alabilir Yazısı SGK tarafından Verilmiyor?
Kanunun koyucu 4447 sayılı Kanun ile kademeli emeklilikte düzenleme yaparak.Yaş haddi ile emeklilikte düzenlemeye gidildiğinde 1475/14.maddesinin 5. bendi ile yaş hariç diğer şartları yerine getiren sigortalılara yazı vermek suretiyle işverenlerinden Kıdem Tazminatı alma hakkını vermiş olmalarına rağmen, 5953 sayılı Basın İş Kanunu’na ve 854 sayılı Deniz İş Kanun’a tabi çalışanlara, tabi oldukları kanunlarda Kıdem Tazminatını almaları yönünden tıpkı 1475/14.maddesinin 5.bendi gibi bir düzenlemeye yer vermediğinden SGK tarafından Kıdem Tazminatı alabilir yazısı bu İş Kanunun da çalışan işçilere verilmemektedir.
5510 sayılı Kanununa İlk defa Tabi Olan 4-1(a) Sigortalılarının Kurumdan Kıdem Tazminatı Yazısı Alma Hakları Var mı?
5510 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk defa 4-1(a) kapsamında sigortalıları için 1475/14 maddesinin 5. bendinde bu yönde düzenleme olmadığı için yaş dışında diğer şartlar oluşsa bile Kıdem Tazminatı alabilir yazısı bu kanuna tabi ilk defa sigortalı olanlar için düzenlenmeyecektir.
Gemi adamları ve Gazeteciler bu konuda mağdur olmalarına rağmen 6111 sayılı Kanunda düzenlemeye gidilmemiştir.
4857 sayılı İş Kanuna tabi olan sigortalılar SGK aldıkları yazı ile işverenlerinden Kıdem Tazminatlarını alarak tekrardan bir başka işveren nezdinde çalışabilirler.Bu konuda kanunda bir düzenlemeye gidilmemiştir.
Anayasının 49.maddesinde ”Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir”denildiğinden bu hak elinden alınamaz.
Vedat İLKİ
