SOSYAL GÜVENLİK HAFTASINDA ÇİFTÇİNİN SOSYAL GÜVENLİĞİ
15 Mayıs 2024
Tarımın üretim aşaması çiftçilik kapsamındadır. Genel olarak tarımla uğraşı daha çok olduğundan hayvancılıkta ayrıca söylenmesi gerekse de çiftçilik deyip geçiliyor.
Tarım veya hayvancılık üretim aşamasından paketlenme, işlenme aşamasına geçince sanayi yahut ticaret işlemlerine konu olur. Bu aşamadan önceki faaliyetlerde sosyal güvenlik ise iki kapsamda düzenlenmiştir.
Bunlardan ilki kendi mülkünde, kiraladığı yerlerde yapılan faaliyet olup Eskiden 2926 sayın kanun 01.10.2008 sonrası ise 4/1-b yani kısaca Bağ-Kur kapsamındadır. Tarım ürünleri alıp satan ise 1479 sayılı Bağ-Kur kapsamındadır.
Tarım Bağ-Kur aylıklarının hesabı 1479 aylıklarının 2000 öncesi ve 2000 sonrası iki dönem şeklindeki hesap yerine, 01.10.2008 tarihine kadar tek tik 2000 sonrası yöntem gibi hesabı ile ayrışır. 2926 sayılı Kanunda bir çok hüküm kaldırılarak yerine 1479 sayılı Kanun hükmü uygulanacağı kabul edilmiştir.
Emeklilik koşulları bakımından yaş süre gün gibi hususlarda 1479 ve 2926 sayılı kanunlara tabi olan kişiler bakımından koşullar nerede ise aynıdır.
Yargı uygulamalarında 1479 sayılı kanuna tabi olanların 02.08.2003 tarihine kadar (+6 ay) Bağ-Kur’ kayıt ve tescil edilmeleri, prim ödemeleri, Kurum uygulamasına göre isteğe bağlı sigortaya tescil edilmeleri halinde 04.10.2000 tarihine kadar olan süreler tescil edilmekte bu tarihten önce vergi yahut oda kaydı gibi olan sürelerin tescil işlemleri yapılmamaktadır. Ancak yargı uygulamasında 02.08.2003 tarihine kadar kayıt tescil prim ödeme var ise 04.10.2000 tarihinden daha öncesinin tescili yapılabilmektedir. EYT ile gelen erken emeklilik uygulamaları bu yönde talepleri artırmıştır. Aynı kişiler yönünden ise 01.10.2008 +6 ay içinde kayıt ve tescil yaptıranlar 04.10.2000 tarihinden sonrasını tescil ettirebileceklerdir. Bu tarihlere kadar hiç kayıt ve tescili olmayanların istekleri hak düşürücü süreye-milata tabi olur ve istekleri Kurumda da Yargıda da karşılık bulamaz.
2926 sigortalıları bu yönden ayrışırlar zira tarımsal ürünlerin satışından Tevkifat- Sosyal güvenlik primi kesilir.
Hangi dönem olursa olsun elinde prim kesildiğine dair müstahsil makbuzu olan kişiler makbuz düzenleyenin kamu veya özel olmasına, primlerin kuruma intikal edip edilmemesine bakılmaksızın tescil isteyebilirler. Her yıl için müstahsil makbuzu olması halinde her yıldan müstahsil makbuzunda yatan prim karşılığı prim yatan süreden sonraki aylar için gün verilir. Tüm yılın,yılların kayıt ve tescili için oda kayıtları gibi kayıtlar gerekecektir. Kurum tescil uygulaması Yargı’dan daha kolay şartlara tabidir. Yargıda sürekliliğin tescili için en geç iki yılda bir sayılabilecek uygulama varken Kurum uygulamasında tevkifat aralıkları uzayabilmektedir. 01.10.2008 tarihine kadar kayıt ve tescilini yaptırmayanların kayıt ve tescili edilemeyeceğine dair diğer bağkurlulara ilişkin yasağın tarım sigortaları için düzenlenmediğini bir sınırlama olmadığını beyan edelim.
01.10.2008 tarihinden itibaren 4/1-b kapsamında sayılan tarımla uğraşanların sigortalılıklarının en bariz yönün diğer statülerden emekli olanların çalışmaları halinde aylıklarının kesilmesi iken Tarım sigortalılarının aylıkları kesilmez. Tabi bu kuralın uygulanacağı tüm kişiler 01.10.2008 ve sonrası ilk kez sigortalı olanlardır.
5510 geçici madde 16 ile kendilerinin tarımla uğraşan sigortalılar ile muafiyet kaydı olan tarımla uğraşmayan 4/1-b eski adı ile Bağ-Kur sigortalısı kadınlara asgari kazancın % 15 i üzerinden prim uygulanacağını ve bunun her yıl 1 puan artırılacağını düzenlemesi nedeni ile tarım bağ-kur primlerinin ödenmesinde bir cazibe oluşturulmuştur.
Ayrıca muafiyet belgesi uygulamaları ile kazancı asgari ücretten az olanlar muafiyetten yararlanarak o dönemde sigortalı sayılmamıştır. Yargı uygulamasında geçmiş dönem kayıtları olanların yine geçmiş dönemleri dava yolu ile kazancın az diye sigortalılık sürelerinden çıkarabildikleri bu yönde uzun süreden gelen bir uygulama olduğunu söyleyebiliriz.
5510 öncesi olmayan bir uygulamanın 01.10.2008 tarihinde getirilerek çalışma gücünü orta ve hafif düzeyde kaybedenlerin (2021 yönetmeliği böyle tanımlıyor) Kanuna göre % 40-49 veya % 50-% 59 kaybedenlerin uzun süreleri beklemeden 4.320 günden başlayan günlerle emekli olabiliyor olduğunu, ancak Kurumun 2021 yönetmeliği ile bir den çok hastalığı olanların en çok oran veren hastalıklarının esas alındığını, diğer hastalıkların nazara alınmadığını üzülerek söyleyebiliriz.
4/1-b kapsamının memur (4/1-c) ile aylık bağlama oranları bakımından daha az günü olan sigortalılar bakımından ölüm ve malüllükte % 50, çalışma gücü kayıplarında % 50’ye kadar çıktığını, 4/1-a da bu oranının % 40 ta kaldığını söyleyebiliriz.
Tarımda çalışanlar sadece kendi adına iş yapanlar değil elbet, başkasının yanında tarım işinde çalışanlar ise SSK-4/1-a kapsamında sigortalı sayılmaktadır. Bu gruplar için diğerlerinden ayrışan yönler ayrı bir çalışma konusu olabilir.
Çiftçiler, hayvancılıkla uğraşanlar için sosyal güvenlik, sorunlar elbette bunlarla sınırlı değil ancak sorun oluşunca en çok nereden karşıma çıkıyor onlara değinebildim.
Açlık sınırının üstünde ve her çeşit üretimden yeterli beslenebileceğimiz bir yarınlar ancak çiftçilik yapanlar ve hayvancılık yapanlar ile olabilecektir. Elleri dert görmesin, bereketli olsunlar, sağlık bulsunlar, bir kökte 7 başak misali verimliliğin ve sağlıklı üretimin yolunu seçsinler.
