TAVANI AŞAN ÜCRET GELİRLERİNİN PRİM HESABI

2 Şubat 2015

TAVANI AŞAN ÜCRET GELİRLERİNİN PRİM HESABI

Sosyal Güvenlik Kurumunun sigorta primine esas kazanç uygulaması  5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80. Maddesinde açıklanmaktadır. (Değişik: 17/4/2008-5754/47 md.)

4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.

a) Prime esas kazançların hesabında;

1. Hak edilen ücretlerin,
2. Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3. İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,brüt toplamının esas alınır.

(b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz.

 

Ücretlerin prime tabi tutulması için, fiili çalışma karşılığında veya çalışma olmaksızın, toplu iş sözleşmesi gibi genel düzenleyici tasarruflara dayanılarak ücretin hak edilmesi  gereklidir. Başka bir anlatımla, ücretin prime tabi tutulabilmesi için ödenmesi mecburiyeti bulunmamaktadır. Yani ödenmediği takdirde dahi prime tabi tutulması yasa gereğidir.

Ücretler, sonraki bir tarihte ödense bile, 5510 sayılı kanunun 80 inci maddesinin (d) bendinde  yer alan “Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur.”  Hükmüne göre  ilişkin olduğu ay kazancı olarak değerlendirilecektir. Örneğin, Şubat ayı ücreti, bazı nedenlerden dolayı  Mart ayında ödense bile, Şubat ayı için düzenlenecek olan ve 23 Mart ’a kadar verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesine dahil edilmek suretiyle prime tabi tutulacaktır. 

Sigortalılara işverenlerince ödenen her türlü teşvik primi, ikramiye vb ödemelerin prime tabi tutulabilmesi için bunların sigortalılara ödenmesi zorunludur. İşçinin sözleşmesinde yazmayan  işverenin insiyatifinde  teşvik amaçlı ödenmesi öngörülmüş  fakat ödenmemiş prim veya ikramiyelerin sigorta primine esas kazanca dahil edilmesi söz konusu olmayacaktır.

Bazı işverenlerce sigortalılara ay içinde hem ücret, hem de prim gibi ücret dışı ödeme yapılması durumunda ücret ve ücret dışı ödemelerin toplamı bazen prime esas aylık kazanç üst sınırını aşabilmektedir. 5510 sayılı Kanunun, 01.10.2008 tarihinden bu yana uygulanmakta olan 80.maddenin  (d) bendinde yer alan,  “……………………ücret dışındaki ödemelerin, yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edilir.”   hükmüne göre yapılacak uygulamayı bir örnekle açıklayalım.

2014/Ocak ayındaki ücreti 5.000,00 TL olan bir sigortalıya aynı ayda  5.000,00 TL ikramiye ve 4.000,00 TL de teşvik primi ödenmesi halinde, sigortalının Ocak ayındaki aylık kazancı 14.000,00 TL olmaktadır. 2014/Ocak ayında prime esas kazanç üst sınırı 1071,50 X 6,5 = 6.961,50 TL olduğundan, üst sınırı aşan 7.038,50 TL tutarındaki matrah Ocak ayında prime tabi tutulamayacaktır.

Bu durumda, 2014/Ocak ayı SPEK tutarı (6.961,50 TL) üst sınırın aşılması nedeniyle aşan kısım söz konusu ayda prime tabi tutulamayacaktır. Üst sınırı aşan 7.038,50 TL tutarındaki matrah ise 2014 Şubat ayının ücreti olan 5.000,00 TL’lik tutara eklenerek prime tabi tutulacaktır. Ancak böyle bir hesaplama sonucunda bulunan tutar da (5.000,00 + 7.038,50 = 12.038,50) Şubat ayında geçerli olan SPEK üst sınırı yine aştığından, Şubat ayındaki SPEK tutarı yine 6.961,50 TL olacak, prime tabi tutulamayan (üst sınırı aşan) 12.038,50 – 6.961,50 = 5.077,00 TL ise bu kez Mart ayının ücreti olan 5.000,00 TL’ye ilave edilerek prime tabi tutulacaktır.

Mart ayına devreden kazanç 10.077,00 (5.000,00 + 5.077,00) olmakla birlikte, bu miktar da üst sınırı aştığından, Mart ayındaki SPEK tutarı, yine üst sınır olan 6.961,50 TL olarak dikkate alınacaktır. Prime tabi tutulması mümkün olamayan (10.077,00 – 6.961,50 = 3.115,50 TL ise, kanunda yer alan “ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemesi” kuralı nedeniyle Nisan ayındaki ücrete eklenmeyecek, dolayısıyla prime tabi tutulmayacaktır. 

Bunun yanı sıra birden çok işyerinde çalışan ve her bir işveren tarafından bildirilen kazançların toplamı SPEK tavanını aşan işçi isterse her ay, isterse de aralıklarla SGK’ya dilekçe verip tavanı aşan kısmın işçi primlerini (yüzde 14’ünü) SGK’dan isteyebilir.

5510 sayılı Kanun’un 82'nci maddesine göre; “Sigortalıların bu Kanunun 53 üncü maddesine göre belirlenen aynı sigortalılık haline tabi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa, aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenir. Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez.”

Fazla yatan aylardaki prim kazançlarınız ilgili dönemdeki prim kazanç matrah tavanından düşükse prim iadesi olmayacaktır.

 

İş akdinin feshinden sonra yapılan ödemelerinde yapılan uygulama hatalarından dolayı kişi hak kaybına da uğramaktadır.Hak kaybının yaşanmaması için iş akdini fesh eden işçinin uygulamayı bilerek hareket etmesi gerekmektedir.

Bazı sigortalılara, iş akdinin feshinden sonra kullanılmayan yıllık izin ücreti veya ikramiye gibi ödemeler yapılmaktadır.

5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin (d) bendinde de  belirtildiği gibi bu tür ödemelerin, akdin feshedildiği ayın kazancına ilave edilerek prime tabi tutulması gerekmektedir. Ancak bu konuda yapılacak işlemde, prime esas kazanç üst sınırının aşılmaması gerektiği unutulmamalıdır.

Örneğin, iş akdi 20 Mart 2014 günü feshedilen bir sigortalının 20 günlük ücreti: 2.000,00 TL ve bu sigortalıya kullanmadığı yıllık izin ücreti olarak 2.500,00 TL ve 3.000,00 TL de ikramiye ödenmesi halinde, Mart ayındaki kazanç tutarı 7.500,00 TL olmakla birlikte, bu tutar, 20 günlük üst sınır olan 4.641,00 TL nin aşılmaması gerektiğinden, söz konusu sigortalının Mart ayındaki SPEK tutarı 4.641,00 TL olacak, aşan kısım ise sonraki iki ayda hizmet akdi olmayacağından hiç prime tabi tutulamayacaktır.