Ali Tezel;
Torba Kanun çalışanlara ne getirdi?
Cumhurbaşkanı tarafından veto edilen ve TBMM tarafından yeniden düzenlenen ve kamuoyunda ‘Torba Kanun’ olarak adlandırılan 5335 Sayılı Kanun Cumhurbaşkanı’nın onayının arkasından 27.04.2005 gün ve 25798 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlandı. Torba Kanun ile gerek sosyal güvenlik ve gerekse çalışmaya esas kanunlarda önemli değişiklikler yapılmıştır. Sizlere bu konularda bilgi aktarmaya çalışacağım
A-T.C. Emekli Sandığı Kanunu değişiklikleri
1-Sakat (Engelli) memurlara kolay emeklilik Sosyal güvenlik sistemimiz içinde yer alan SSK ve T.C. Emekli Sandığı yasal tabiriyle sakatlar (engelliler) için özel emeklilik şartları ortaya koyarak emekliliği kolaylaştırmıştır. Buna karşın Bağ-Kur ise bu yönde bir değişikliğe gitmemiş engelli, sağlam ayrımı yapmamıştır.
Ancak, T.C. Emekli Sandığı engelli memurları arasında kanuni tabiriyle, -Sakat kadrosunda çalışanlar ile -Sakat kadrosunda çalışmayanlar olarak ayrım yapmaktaydı.
Mesela, her ikisi de aynı derece engelli olan iki memurdan biri sakat kadrosunda çalıştığı için 15 yıllık çalışma süresi ile emekli olabilirken, sakat kadrosunda çalışmayan memur diğer çalışanlar gibi kadın ise 20 ve erkek ise 25 yıl çalışarak emekli olmaktaydı.
Torba Kanunu’nun 3’üncü maddesi ile 5434 Sayılı Kanun’un 39’uncu maddesinin (j) bendi değiştirilmiş ve aşağıdaki hale getirilmiştir.
‘j) Göreve girişlerinde, Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmeliğe uygun olarak alınmış ve raporda sakatlık oranı en az % 40 olanlardan fiili hizmeti 15 yıl olanların istekleri üzerine,’
Bu değişiklikten sonra 15 yılla emeklilik için sakat kadrosunda olan ve olmayan diye bir ayrım olmayacaktır.
2-Emekliliğe sevk 61 yaşında da olabilecek
Torba Kanun ile 5434 Sayılı Kanun’un daha önce Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilen 40’ıncı maddesi yeniden düzenlenmiştir. Bu değişikliğe göre;
‘İştirakçilerin görevleri ile ilişiklerinin kesilmesini gerektiren yaş haddi, 65 yaşını doldurdukları tarihtir. 43’üncü maddede yazılı olanlar dışında, hizmet süreleri ne olursa olsun 61 yaşını dolduranlar hakkında da hizmetin gereğinin ve niteliğinin zorunlu kıldığı durumlarda kurumlarınca yaş haddi uygulanabilir. Bu görevlere, 65 yaşını dolduranların açıktan veya naklen atamaları yapılamaz.’
Kurumlar isterse çalışan memurlarını 61 yaşında yaş haddinden emekliliğe sevk edebilecektir.
4-Muhtaçlığa tanım getirilmiş
5434 Sayılı Kanun gereğince muhtaç olan ana-babaya veya eşe aylık bağlanmaktadır. Ancak, kanunda muhtaçlığın tanımı yapılmamış sadece muhtarların muhtaçlık belgesi vermesi yeterli görülmüş iken ‘Torba Kanun’ ile 5434 Sayılı Kanun’un ‘Muhtaçlık’ başlıklı 108’inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve muhtaçlığa tanım getirilmiştir.
‘4857 sayılı İş Kanunu’nun 39’uncu maddesi uyarınca 16 yaşından büyük işçiler için tespit edilen asgar” ücretin net tutarından daha az aylık geliri olup, kendisini ve Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre bakmaya mecbur olduğu ailesi fertlerini geçindirmeye yetecek kadar malı da (para veya o mahiyetteki kıymetler dahil) olmayanlar bu kanunun uygulanmasında muhtaç sayılırlar.’
5-Kısmi aylıklara alt sınır yok
5434 Sayılı Kanun gereğince bağlanan aylıklara (emekli-dul-yetim vb) alt sınır uygulaması yapıyordu. Bu alt sınır aylığı ise 543 YTL olup,
-Aylığı alacak kişi 3 veya daha fazla ise bu rakamın %100’ünden
-Aylığı alacak kişi 2 kişi ise bu rakamın %90’ından,
-Aylığı alacak kişi 1 kişi ise bu rakamın %80’inden, az olamaz.
Ancak, şimdi Torba Kanun ile bu alt sınır uygulamasının, ‘Ülkemiz ile diğer ülkeler arasında yapılan sosyal güvenlik anlaşmaları gereğince bağlanan kısm” aylıklar için bu madde hükümleri uygulanmaz’ hükmü eklenmiştir.
Olayı şu örnekle gösterebiliriz,
Türkiye’de 5 yıl kadar memur olarak çalışan bir erkek çalışan daha sonra Almanya’ya gitse ve orada da 20 yıl kadar çalışıp Türkiye’ye kesin dönüş yaparsa, Almanya ile aramızda sosyal güvenlik anlaşması var olduğundan Almanya çalışmaları da tıpkı Türkiye’de geçmiş gibi sayılıp emekli olabilir (buna yurtdışı kısmi aylığı denir) ancak emekli aylığı hesaplanırken 25 yıl çalışmış gibi değil sadece Türkiye’de geçen hizmetleri üzerinden emekli aylığı bağlanır. Mesela, 25 yıl çalışıp emekli olan emsalleri 750 YTL aylık alıyorsa bu kişiye 5/25 oranında yani 150 YTL kısmi aylık bağlanacaktır.
6-Ek gösterge mağdurlarına müjde
Birçok kamu görevlisi çalışırken aldıkları ek gösterge ile emekli olurken aldıkları ek gösterge arasında fark olmasından mağdur idi. Torba Kanun ile 5434 Sayılı Kanun’un Ek 67’inci maddesi değiştirilmiştir.
Ayrıca, geçici 220 Madde ile de;
‘Bu maddenin yürürlük tarihinden önce daha düşük ek göstergeli veya ek göstergesi olmayan bir kadro, görev ya da dereceye atanmış veya seçilmiş olanlar için ek 67’nci maddenin uygulanmasında, ek göstergeli veya yüksek ek göstergeli kadro, görev ya da derecede en az altı ay görev yapmış olma şartı aranmaz. Önceden yapılmış olan eşitlik işlemlerine dayalı olarak bağlanmış olan aylıklar ödenmeye devam olunur.’ Hükmü eklenmiştir.
——————————————————————————–
B-Harcırah Kanunu değişiklikleri
Torba Kanun ile 6245 Sayılı Harcırah Kanunu’dan da önemli değişiklikler yapılmıştır.
1-Harcırahsız yer değiştirmeye kısıtlama
Halen geçerli olan 6245 Sayılı Kanun’un 10’uncu maddesi gereğince, ‘Kendi yazılı talepleri üzerine gönderilenler hariç olmak üzere;’ ibaresi var ve bu ibare gereğince tayinlerini kendileri talep eden memurların yer değiştirmelerinden harcırah ödenmemekteydi.
Şimdi yapılan değişiklik ile bu ibare açılmış ve aşağıdaki şekilde;
‘Zorunlu yer değiştirme, sınav, sağlık sebepleri ve eş durumu (bu madde uyarınca sürekli görev yolluğu almaya hak kazananların eşlerinin atamaları) dışında kendi yazılı talepleri üzerine gönderilenler hariç olmak üzere;’ şeklinde değiştirilmiştir.
Bu değişiklik sonrasında,
-Zorunlu yer değiştirme, (Mecburi hizmet gibi)
-Sınav kazanma,
-Sağlık sebepleri,
-Eş durumu,
Nedeniyle kendileri yer değiştirme isteğinde bulunanlara harcırah ödenmeye başlanacaktır.
2-Yeni memura harcırah yok
Torba Kanun ile 6245 Sayılı Kanun’un 13’üncü maddesinde yer alan; ’11 ve 45’inci maddeler esaslarına’ ibaresi, ’45’inci madde esasına’ şeklinde değiştirilmiştir.
Bu değişiklik nedeniyle ilk defa memur olanlara görev yerlerine gitmeleri için verilen harcırah tamamen kaldırılmıştır.
3-Hazinecilere de müfettiş harcırahı
6245 Sayılı Harcırah Kanunu’nun 33’üncü maddesinin (b) fıkrasına, ‘Kontrolör ve Stajyer Kontrolörler, ‘ ibaresinden sonra gelmek üzere ‘Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Uzman ve Uzman Yardımcıları ile Aktüer ve Aktüer Yardımcıları,’ ibaresi eklenmiştir.
Bu eklenen kişiler de bundan böyle müfettiş harcırahı alabileceklerdir.
4-Memurlara da otel parası
Halen geçerli olan uygulamaya göre sadece müfettişlere günlük harcırahtan gayri bir de yatak (otel-konaklama) parası ödenmekteydi. Ancak, müfettiş olmayıp görevle başka yerlere geçici olarak görevlendirilen memurlara (buna müsteşar- genel müdürler dahildir) yatak parası ödenmemekteydi.
Torba Kanun ile 33’üncü maddeye aşağıdaki (d) fıkrası eklenmiş olup bu fıkra gereğince 10 güne kadar konaklama bedeli ödenecektir.
‘d) Bu kanun hükümlerine göre gündelik ödenenlerden ( (b) fıkrasına göre gündelik ödenenler hariç) yurtiçinde yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında on gün ile sınırlı olmak üzere gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmı ayrıca ödenir.’
5-Şile, Silivri benzeri madde
01.07.2004 gün ve 5216 Sayılı Kanun ile Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun geçici 2’nci maddesi uyarınca büyükşehir belediye sınırlarında yapılan değişiklikler, 3’üncü maddenin (g) bendinin uygulanmasında dikkate alınmaması Torba Kanun ile hüküm altına alınmıştır.
Bilindiği üzere bahsi geçen kanun ile İstanbul için Silivri ve Şile ilçeleri Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alınmıştı. Bu sebeple de bu ilçelere göreve giden memurlara harcırah ödenmesi imkanı kalmamıştı. Bu nedenle de memurların buralara göreve gitmesi zorlaşmış hatta imkansız hale gelmişti.
Torba Kanun ile bundan böyle yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar İstanbul için Şile ve Silivri’ye gidecek olana memurlara harcırah verilebilecektir.
DEVAMI VAR …
