Ali Tezel;
[email protected]
[email protected]
Yarım uzman paradan eder
Ali bey, ben 2003 yılı ağustos ayında T.C. Emekli Sandığı emeklisi olan babamı kaybettim. Bugüne kadar da hiç evlenmediğim için babamın emekli maaşını alabilecek tek kişiyim. O dönemde çalışıyordum ve sigortalıydım. Babamın vefatından sonra çevremdeki kişilerin ikisinin bir arada devam etmesinin sakıncalı olduğunu söylemesi üzerine sigortamı durdurdum. T.C. Emekli Sandığı’na müracaat edip yetim aylığı ve sağlık karnesi talep ettim.
27 Şubat 2005 tarihinde Akşam Gazetesi’nde, okurunuz Zehra Şeker’in sorusuna verdiğiniz cevapta ‘T.C. Emekli Sandığı’ndan bayanların yetim aylığı alabilmelerinin tek şartı evli olmamaktır’ diyordunuz. Bu durumda anladığım kadarıyla sigortamı başlatmam emekli maaşını almama bir engel olmayacak ama T.C. Emekli Sandığı sağlık karnesini kullanabilir miyim?
Ayşegül T.-Ankara
Sayın okurum, daha önceleri de birkaç dile getirdiğim gibi T.C. Emekli Sandığı iştirakçisi iken vefat edenlerin kız çocuklarına yetim aylığı bağlanabilmesi için iki şart vardır.
1-T.C. Emekli Sandığı iştirakçisi olmamak,
2-Evli olmamak.
Siz her iki şartı da yerine getirdiğiniz için SSK’lı olarak çalışıyor olsanız dahi T.C. Emekli Sandığı size yetim aylığı bağlar. Bu nedenle vakit kaybetmeden dilekçenizi T.C. Emekli Sandığı’na gönderin. Sağlık karnesi sorunuza gelince, 08.09.1999 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4447 Sayılı Kanu’na kadar her iki kurumdan sağlık karnesi kullanma hakkı olanlar kendi tercih ettikleri sağlık karnesini kullanabiliyorlardı. Ancak, 4447 Sayılı Kanun’un 25’inci maddesi ile 5434 Sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nda yapılan aşağıdaki değişiklik ile siz T.C. Emekli Sandığı sağlık karnesini kullanamazsınız.
‘Özel kanunları gereğince sağlık yardımından faydalananlar ile Sandıktan emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı alanların diğer sosyal güvenlik kurumlarına tabi görevlerde çalışan veya bu kuruluşlardan aylık alan eşleri ve Sandıktan dul aylığı alanlardan diğer sosyal güvenlik kurumlarına tabi görevde çalışan veya bu kuruluşlardan yaşlılık veya malullük aylığı alanlar bu madde hükmünden yararlanamazlar. İsteğe bağlı sağlık sigortasından yararlananlar hakkında bu hüküm uygulanmaz.’ Konu ile alakalı olarak T.C. Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu’nun 1999/337 Esas ve 2000/138 karar sayılı 28.01.2000 tarihli kararına göre de,
‘SSK’ya tabi olarak çalışan kişinin babasından dolayı Emekli Sandığı’ndan yetim aylığı almakta olduğundan bahisle Emekli Sandığı’ndan sağlık yardımı alamayacağı hk.’
Askerlik borçlanmasına tazminat
06.08.1978 tarihinde işe giriş girdim ve 13.06.2002 de istediğim yerin aksine başka kuruma tayinim çıkınca kıdem tazminatımı alarak işten ayrıldım ama kamuda çalıştığım halde askerlik süremi borçlanmama karşılık kıdem tazminatını alamadım. Şimdi de 17.01.2005 günü SSK Bölge Müdürlüğü’ne emeklilik dilekçemi verdim ama daha cevabı gelmedi. SSK Bölge Müdürlüğü’nden emeklilik dilekçemin verildiğine dair bir yazı alıp çalışmış olduğum kurumdan askerlik borçlanmamın karşılığı olan kıdem tazminatımı alabilir miyim? İsmi mahfuz
Sayın okurum, askerlik süresini borçlanıp emekli olurken bu sürenin de kıdem tazminatını almak hakkı iki şart ile ödenmektedir.
1-Kamu işçisi olacaksınız,
2-Kamu işçisi olarak, kamu kurumundan emeklilik veya toptan ödeme alma şartıyla ayrılmış olacaksınız.
Siz ise daha önce bir başka kuruma tayininiz çıkınca istifa etmişsiniz ama sanırım özelleştirilen kurumlardan birince çalışıyordunuz ki istifa ettiğiniz halde kıdem tazminatı ödemişler. Şimdi ise SSK’dan emekli olmak için dilekçe vermiş olmanız askerlik süreniz için kıdem tazminatı alma hakkını size tanımayacaktır.
Bedevi
Devesiyle birlikte çölde yürümekte olan bir bedevi güçlükle yürüyen, dudakları susuzluktan kurumuş bir adama rastlamış. Adam bunu görünce su istemiş. Devesinden inip ona su vermiş. Suyu içen adam birden bedeviyi iterek deveye atladığı gibi kaçmaya başlamış.
Bedevi arkasından bağırmış :
‘Tamam deveyi al git ama senden bir ricam var. Sakın bu olayı kimseye anlatma!’
Bu isteği tuhaf bulan hırsız biraz duraklayıp nedenini sormuş:
‘Eğer anlatırsan,demiş bedevi, bu her yere yayılır ve insanlar bir daha çölde muhtaç birini görünce yardım etmezler.’
Belirli süreli işçiye kıdem tazminatı
Ali bey, süresi belirli iş aktinin hitamında (bitiminde) çalışana kıdem tazminatı ile ihbar tazminatı ödenmesi gerekir mi? Konu hakkında sizin yorumunuzu talep ediyorum.
Selami Özatağ
Selami bey konuyu önce belirli süreli iş akti ile başlamak daha doğru olacak. Çünkü, eski 1475 Sayılı İş Kanunu zamanında ‘belirli süreli iş akti’ konusunda bir sınırlama yoktu ve her isteyen belirli süreli iş akti düzenleyebiliyordu. Ancak, yeni 4857 Sayılı İş Kanunu konuya sınırlama getirmiştir.
4857 Sayılı Kanun’un 11’inci maddesi gereğince,
-Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir.
-Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.
-Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar.
Kanun koyucu burada, işverenin bazı yaptırımlardan kurtulmak amacıyla belirli süreli iş akti imzalatmasının önüne geçmeye çalışmıştır.
Bu konuyu ortaya koyduktan sonra, kolay olan ihbar tazminatı ile başlayalım. Bilindiği üzere ihbar tazminatı, süresi belirsiz hizmet akdi (sözleşmesi) tarafı olan işçi ve işverenden her birinin iş aktini sona erdirmeden önce diğer tarafa durumu bildirmemesi halinde derhal fesih halinde ödenmektedir. Mesela, 4857/17’ye göre 3 yıldan fazla kıdemi olan işçiyi işten çıkaracak olan işveren en az 8 (sekiz) hafta önce durumu işçiye bildirmek zorundadır, bildirirse ihbar tazminatı ödemez. Ancak, işveren sekiz haftalık ihbar (haber verme) süresine uymaz ve işçiyi hemen işten çıkarırsa bu 8 haftalık sürenin parasını peşin vermek zorundadır ki buna ihbar tazminatı denir. Belirli süreli iş akitlerin de iş hizmet sözleşmesinin ne zaman biteceği belli olduğu için ‘ihbar tazminatı’ ödenmesi gerekmez. Çünkü, ihbar (haber verme) süresi yoktur. (Yargıtay 9. Hukuk Dai. 2000/19474 Esas, 2001/3060 Karar ve 21.02.2001 )
Kıdem tazminatı konusunda ise bir tartışma söz konusu değildir, belirli süreli iş akti olsa dahi çalışana, 1475 Sayılı İş Kanunu’nun halen geçerli olan tek maddesi olan, ‘Kıdem Tazminatı’ başlıklı 14’üncü maddesi gereğince ödeme yapmak gerekecektir. Bu konuda Yargıtay’ın yerleşmiş görüşleri de bu yöndedir.
Sayın okurum, yasal iş güvencesinden kaçmak veya buna ilişkin yasa hükümlerini dolanmak endişesiyle belirli süreli iş sözleşmesine yönelecek işverenler bakımından, ‘konumu’ veya ‘işin mahiyeti’ gereği belirli süreli iş sözleşmesi yapılması gerekmeyecek kişilerle, belirli süreli iş sözleşmesi yapılması halinde bu yargıdan dönecektir.
Okurlara Cevaplar
Çetin Bedir-Bağ-Kur ve borçlandığınız askerlik süresi toplamında 15 tam yılı (5400 günü) tamamlamış ve aşmışsınız bu nedenle de 56 yaşından sonra yani 02.06.2005 tarihinden sonra Bağ-Kur’dan emekli olabilirsiniz.
Serdar Özgeylani-Mersin-01.04.1974 başlangıcı ile 5000 gün sayısını tamamladığınız anda emekli olabilirsiniz.
Süreyya B.-Mevcut raporunuz işe girmeden (sigortalı olmadan) önce de var olduğundan malülen emekli olma hakkınız yok ama defterdarlıktan vergi indirim belgesi alırsanız (hem ücretinizden daha az vergi kesilir) SSK’dan 15 yıllık sigortalılık süresini tamamlayacağınız 15.12.2014 günü SSK’dan emekli olursunuz.
Yılmaz Küçükergör-Emekli olarak gelir elde ediyor olduğunuzdan dolayı SSK’dan yetim aylığı alamazsınız.
Şener Işık-Bursa-1977-1981 yılları arasında mevsimlik işçi olarak (çalışmalarınızın toplamı en az 360 gün ise) askere gittiğiniz kamu işyerindeki çalışmanız nedeniyle şimdi emekli olduğunuz kamu işyerinden kıdem tazminatı alma hakkınız var ama bunun için her iki kurumun yazışması gereklidir. Daha sonraki kamu işyerinden istifa nedeniyle ayrıldığınız için kıdem tazminatı alamazsınız.
Muharrem Yılmaz-İzmit-Babanızdan miras kalan ticari aracı halen SSK’lı olarak çalışan kız kardeşinizin üzerine kaydettirirseniz SSK’ya devam edip ara vermediği sürece Bağ-Kur’a kaydolmak zorunda değildir. Ancak unutmayın SSK’ya bir gün dahi ara verse Bağ-Kur’lu olmak zorundadır. Anneniz SSK’dan dul aylığı alıyor olsa bile araç üzerine olursa Bağ-Kur’a tam (sağlık dahil) prim ödemek zorundadır.
Mehmet Şahin-Hastalıklarınızın bir kısmı Bağ-Kur’lu olmadan önce de var idiyse malülen emekli olamazsınız.
Bayram Aydın Akın-Bağ-Kur’dan sonra SSK’ya 1260 gün prim ödemezseniz SSK’dan emekli olamazsınız. İsteğe bağlı da olsa prim ödemeye başlayın.
Şener Selçuk-İzmir-01.08.1981 başlangıcı ile 46 yaşında (10.12.2009) en az 5075 gün sayısı ile SSK’dan emekli olursunuz.
