Sözcü Gazetesi-İşverenler İçin Çalışma Hayatı: İŞVERENLER! HER YIL BAŞINDA FAZLA ÇALIŞMA ONAY BELGESİ ALMAYI UNUTMAYIN
13 Aralık 2007
İŞVERENLER! HER YIL BAŞINDA FAZLA ÇALIŞMA ONAY BELGESİ ALMAYI UNUTMAYIN
Çalışma yaşamımızda fazla çalışma, üretimin artırılması gibi nedenlerle yapılan ve haftalık kırkbeş saati aşan ancak bir işçi için (işyeri veya iş değil) bir yıllık toplamı 270 saatten fazla olmaması gereken çalışmalar olarak tanımlanıyor.
Özellikle 2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı yeni İş Kanunuyla beraber esnek çalışma yöntemlerinin yasal olarak tanınmasının yanında fazla çalışma kavramı da değişime uğramıştı.
Küresel rekabetin getirdiği koşullar en başta üretim girdilerinden tasarrufa yönlendirmişti. Tabii bunlar arasında da en fazla işçilik maliyeti bundan etkilenmişti. Bu kapsamda fazla sürelerle çalışma, denkleştirme uygulaması gibi kavram ve uygulamalarla tanışmış olduk.
Fazla Sürelerle Çalışma Nedir?
Fazla sürelerle çalışma sayesinde haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlenen işyerlerinde çalışan işçilerin 45 saate kadar olan çalışmaları fazla çalışma yerine fazla sürelerle çalışma kavramına giriyor. Bu sayede işçinin fazladan çalıştığı bu süreye ilişkin ücreti %50 zamlı değil %25 zamlı ödeniyor.
Serbest Zaman Nedir?
Serbest zaman uygulaması ile de gerek %50 zamlı ödenen fazla çalışma saatleri ve gerekse %25 zamlı ödenen fazla sürelerle çalışma ücretleri yerine dinlenme süreleri tanınıyor. Yani 2 saat fazla çalışan işçiye 3 saat, 2 saat fazla sürelerle çalışma yerine 2 saat 30 dakika serbest zaman tanınıyor.
Denkleştirme Nedir?
Çalışma yaşamımızda bir başka kavram ise Denkleştirme esası. Tarafların anlaşmasıyla gerçekleşebilecek bu uygulamada dönemsel olarak haftada günde 11 saati geçmemek üzere 45 saatin üzerinde çalışma da yapılsa iki aylık süre içinde fazla çalıştırılan süreleri ödeştirerek karşılığında yine fazla çalışma ücreti uygulanmaksızın gerekli esnek işgücü sağlanabiliyor. Bu iki aylık sürede ortalama çalışma süresinin haftalık 45 saati geçmemesi gerekiyor.
İşçinin Onayı Gerekli
Çalışma, kişinin serbest iradesiyle yüklenmesi gerektiği, zorla çalıştırmanın Anayasal kriterlere aykırı olması nedeniyle Kanun koyucu denkleştirme yönteminde de fazla çalışma ve fazla sürelerle çalıştırmada da işçinin rızasını almayı şart koşuyor.
İş Kanunu gereği fazla çalışma ihtiyacı olan işverenlerin her yılın başında işçilerden yazılı olarak onay alınması gerekiyor ve bu onayın işçinin özlük dosyasında saklanması gerekiyor. Evet, kamu kesimi için komik bir anlam taşıyan bu kural özel sektör için gerekli bir kural. Kamu kesimi için komik, çünkü kamu kesiminde işçiler fazla mesaiye kalmak için nedense (!) çırpınırken, özel sektörde uzun süre fazla mesaiye kalmak işçi için bıktırıcı olabiliyor.
Ayrıca fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçinin bu çalışma karşılığı nakdi ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı altı ay içinde serbest zaman olarak kullanması için, işçinin yazılı onayının bulunması gerekiyor.
Ödenmemiş Fazla Çalışma Ücretlerinin Kanıtlanması
Ödenmemiş fazla çalışma ücretleri, son ücret üzerinden değil, ait oldukları dönemlerin ücretleri üzerinden hesaplanması gerekiyor.
Ücreti ödenmeyen fazla çalışma yapıldığını kanıtlama yükümlülüğü bu iddianın sahibi işçiye ait. Ücret bordrosunda fazla çalışma sütununun boş olması halinde, işçi çeşitli delillerle iddiasını kanıtlayabiliyor. Fakat, fazla çalışma ya da genel tatil ücreti tahakkuku yapılmış ücret bordrosunu ihtirazî kayıt koymadan imzalayan işçinin fazla çalışma ücreti ile ilgili iddiası bu defa muteber bulunmuyor.
Hangi İşçilere Fazla Çalışma Yaptırılmaz ?
Gece çalışmalarında, kısmi süreli çalışan işçilere, 18 yaşından küçük olanlara, gebe, doğu yapmış ve çocuk emziren işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.
