Sözcü Gazetesi: SSK Emeklisinin Aylığı Eriyor, Reform Bu Konuda Yoksunlukta Eşitliği Hedefliyor – Kötü Niyet Tazminatı İşçi Sayısına Göre Değerlendirilir – Tevkifatlı Süreleri Bağ-Kur Süresi Olarak Kazanmak Artık Daha Kolay
2 Mart 2008
SSK Emeklisinin Aylığı Eriyor, Reform Bu Konuda Yoksunlukta Eşitliği Hedefliyor
Dört yıl önce emekli olan bir SSK emeklisiyim. Kayınpederim de günlük 2,5 dolar ödeyerek emekli oldu. Kendisi yurt dışı emeklisi olup yıllar önce Türkiye’de biraz SSK sigortalısı olarak çalışmış. Bu akıl almaz durum nasıl oluşuyor? Aydın DURMAZ
Her ne kadar kayınpederiniz SSK sigortalılığı sürelerinin üzerine yurtdışı sürelerini günlüğü 3,5 $’dan borçlanarak prim gün sayısı şartını ve diğer şartlarını tamamlayarak yeni emekli olup 712 YTL aylık bağlatsa, buna karşın siz dört yıl öncesinin emeklisi olarak 600 YTL alıyor olsanız da bu Türkiye şartlarında normal oluyor. Tam “işine gelirse” durumu. Sosyal Güvenlik Kurumu 2004 yılında emekli olan sizin emekli aylığınızı 2008 yılına kadar artırırken 2004 yılından bugüne kadar her yılın TÜFE oranını kullanırken, buna karşın 2008 yılında emekli olan kayınpederinizin aylığını hesaplarken 2004 yılından beri hem TÜFE hem de büyüme hızı rakamlarını da ekliyor. Bu nedenle önce emekli olan SSK’lı sisteme aynı miktarda ortalama kazanç ve prim gün sayısı kattığı sonra emekli olan SSK’lıya göre daha az emekli aylığı alıyor. SGK emeklinin aylığının alındıkça erimesini öngören uygulamasında ısrar ediyor.
Reform da bu hakkaniyetsiz konuda emekli aylıklarını yoksunlukta eşitliğe yaklaştırarak çare buluyor. Bağlanacak aylıklarda 2000 sonrası süreler için ortalama kazançlar her yıl “TÜFE+Büyüme Hızının Tamamı” oranında yapılacak artışlarla güncellenirken Reform sonrası bu artışlar “TÜFE+Büyüme Hızının Çeyreği” oranında yapılacak. Reform eski SSK aylıklarıyla göreceli olarak yenbi SSK aylıkları arasındaki eski aylıklar aleyhindeki uygulamayı yeni aylıkların 2000 yılı sonrası hesaplamasındaki artış argümanını kırparak çözüm (!) buluyor. Yani eski aylıklarla yeni aylıklar arasındaki yeni aylık lehindeki makas daralarak, mahrumiyet yönünde birbirine yaklaşacak.
Kötü Niyet Tazminatı İşçi Sayısına Göre Değerlendirilir
Üç ay çalıştığım işyerinde sigortamın eksik gösterildiğini fark ederek işverenimi uyardım. Değişen bir şey olmayınca SSK’ya şikâyette bulundum. SSK müfettişleri durumu belirledi ve işyerim bunun üzerine beni ihbarsız tazminatsız işten çıkarttı. İşyerimi dava etmeyi düşünüyorum. Benim bu durumda ne gibi haklarım vardır? İsmi Mahfuz
Sayın Okurum,
4857 Sayılı Kanununun iş güvencesine ilişkin 17-21 nci maddeleri dikkate alındığında iş güvencesi haklarından faydalanmanız için işyerinizde 30’dan fazla işçinin çalışması ve en az 6 aylık kıdeminizin bulunması gerekiyor.
Yaptığınız şikâyet üzerine sigorta müfettişince işyerinde ne kadar işçinin çalıştığı saptanmış olmalıdır. Şayet işyerinizde 30’dan az işçinin çalıştığı tespit edilmişse kötü niyet tazminatına ve ihbar tazminatına, 30’dan fazla işçinin çalıştığı tespit edilmişse işe iade davası açma hakkına ihbar tazminatı hakkına sahip bulunuyorsunuz. Bu bakımdan İşvereninizin başka işyerlerinin bulunup bulunmadığı, varsa başkaca işçi çalıştırıp çalıştırmadığı saptanmalıdır.
Kötü niyet tazminatı ile işe iade davası açma hakkı işverenin işçi sayısına göre birbirinin ikamesi uygulamalar. Bir yıldan az işçi süre ile çalıştığınız için zaten kıdem tazminatı hakkınız bulunmuyor. Haksız fesih işlemi nedeniyle işsiz kaldığınız süre için de hak talep edebilirsiniz.
OKUR SORULARINA KISA CEVAPLAR
Hasan BAŞ/SAMSUN – 1974-1986 yılları arasındaki orman bekçiliğinizden dolayı Kaymakamlığı dava edebilirsiniz belki ama zamanaşımından kaybedersiniz.
Mustafa KARAKAŞ/KARABÜK – 30.10.1956 doğumlu 29.04.1989 – 30.04.1992 tarihleri arasında bin 81 gün isteğe bağlı Bağ-Kur ödeyen, 01.07.1995 tarihinden itibaren SSK sigortalısı olarak 3 bin 729 gün prim ödeyen, ilk sigortalılık tarihinden önceki 18 ay askerlik süresini borçlanan bir sigortalı olarak 29.10.2012 tarihinde 5 bin 375 günü de tamamlayarak SSK’dan emekli olabilirsiniz.
Mustafa ÖZGÜL – 23.08.1963 doğumlu, ilk defa 12.08.1981 – 31.12.1981 tarihleri arasında SSK sigortalısı, Aralık 1997- Aralık 2007 ayları arasında Bağ-Kur sigortalısı ve daha sonra da tekrar SSK sigortalısı olan bir sigortalı olarak 46 yaşını dolduracağınız 23.08.2009 tarihinden sonra olmak üzere 5 bin 75 günle SSK’dan normal emekli olabilirsiniz. Kasım 1984 ayında başlayan askerliğinizi borçlanarak satın alabilirsiniz. Ancak SSK’dan emekliliğe tabi olmak için Aralık 2007 ayından başlayarak en az bin 260 gün SSK’ya prim ödemek zorunda olduğunuzdan askerlik sürenizin en fazla iki ayını borçlanmaya ihtiyacınız olacak.
Tevkifatlı Süreleri Bağ-Kur Süresi Olarak Kazanmak Artık Daha Kolay
1935 doğumlu babamın 1978 yılı başında 13 gün, 1984 yılında 14 gün olmak üzere toplam 7 günü bulunuyor. Henüz askerlik borçlanması yapılmadı. Ayrıca babamın elinde tütün ektiği 1995-1996-1997-1998-1999 yıllarına ait müstahsil makbuzları var ve bu makbuzlarda kaynaktan prim kesintileri yapılmıştır.
Babamın geriye dönük prim borçlarını ödeyerek Tarım Bağ-Kur sigortalısı yapıp daha sonra bu prim günlerini SSK’ya aktararak/birleştirerek SSK’dan yaş itibariyle emekli olmasını sağlayabilir miyiz? Prim günlerini tamamlamak için askerlik borçlanması da yapılması gerekli midir ve tutarı ne kadardır? İsmi Mahfuz
Sayın Okurum,
Tarım Bağ-Kurlularının sattıkları ürün bedellerinden ürün teslim alan yerler tevkifat kesintisi yaptıkları halde, bu kesintilere istinaden kişilerin tarım sigortalılıklarının başlatılmamasından dolayı birçok kişi Bağ-Kur’u dava etmiş, bu davaların tamamını Bağ-Kur kaybetmişti. Sonuçta dava açan çiftçiler sigortalı olmuş, dava açmayanlar ise olamamıştı. Tevkifata istinaden mahkeme ile kazanılan Tarım Bağ-kur sigortalılıklarında bir kişiden herhangi bir yılda bir kez bile tevkifat kesintisi yapılmışsa tevkifat kesintisinin yapıldığı tarihi takip eden aybaşından dava açılan tarihe kadar sigortalılık süresi vermekteydiler.
Tevkifattan sigortalılığa geçişte mahkemeye gerek kalmadı
İşte, SSK ve Emekli Sandığı ve Bağ-Kur kurumlarını aynı çatı altına alan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), Tarım Bağ-Kur sigortalılarının beş yılı aşan bir süredir süregelen bu sıkıntısını gidermiş ve “Kanunun 2 nci maddesine göre sigortalı sayıldıkları halde Kuruma kayıt ve tescilleri yapılmamış ve bu Tebliğ uyarınca sattıkları ürün bedellerinden 01.04.1994 tarihinden itibaren prim tevkifatı yapılan çiftçilerin, tevkifatın yapıldığını gösteren belgeleri de eklemek suretiyle Bağ-Kur’a yazılı talepte bulunmaları halinde, tevkifat tutarının Kurum hesaplarına intikal etmesi şartıyla, tevkifat yapılan tarihi takip eden aybaşından itibaren sigortalılıkları başlatılır” hükmüyle babanız da tütün ziraatı ve satışı yaptığı 1995-1999 yılları arasındaki üzerinde Bağ-Kur kesinti miktarını gösterir müstahsil makbuzlarını ibraz ederek bu dönemleri sigortalılık süresi olarak kazanabilir. Bu başvuru ile babanızın Bağ-Kur tarım sigortalılığı tevkifat kesintisi yapılan tarihi takip eden aybaşından itibaren başlatılabilir.
Sonraki yıllar devamı için de kayıt gerekli
Ancak, sonraki yıllarda tevkifat kesintisi yoksa ve ziraat odaları, birlikler ve kooperatifler gibi tevkifata esas ürüne ilişkin yerlerde kayıtları yoksa sigortalılıkları devam ettirilemeyecek.
Hizmetler emeklilik başvurusunda birleştirilir
Babanız askerliğini de borçlanarak toplam 2 bin 340 günü sağlarsa bundan sonra çalışan bir SSK sigortalısı olur ve bin 260 gün de SSK’ya prim öderse SSK’dan 3 bin 600 günle yaştan emekli olabilir. SGK’ya emeklilik için yazılı olarak başvurduğunda zaten Bağ-Kur süreleri ile SSK süreleri SGK tarafından birleştirilecektir.
