Sözcü Gazetesi: Yeni Sosyal Güvenlik Yasası Ne Getiriyor? – 4 – (SSGSS’den Önce ve Sonra Malûllük – Ölüm Aylıkları – Emzirme ve Cenaze Ödenekleri)
1 Nisan 2008
ÇALIŞANLARIN SÖZCÜ’SÜ
YENİ SOSYAL GÜVENLİK YASASI NE GETİRİYOR? – 4 –
SSGSS’den Önce ve Sonra Malûllük – Ölüm Aylıkları – Emzirme ve Cenaze Ödenekleri
SSK’lılar nasıl malûlen emekli oluyordu, bundan sonra nasıl olacaklar?
İlk defa çalışmaya başladığı tarihten önce çalışma gücünün % 67’sini kaybetmemiş durumda iken işe başlamış olmak şartıyla, toplam olarak bin 800 gün veya en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, sigortalılık süresinin her yılı için ortalama olarak 180 gün (yani 900 gün) malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olan SSK sigortalıları için, usulüne uygun sağlık kurulu raporları ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu çalışma gücünün en az üçte ikisini (%67’sini) yitirmişlerse yahut iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını yitirmişlerse, bu kişilere talepleri halinde malûllük aylığı bağlanıyor.
Memurlar nasıl malûlen emekli oluyordu, bundan sonra nasıl olacaklar?
Bugünün memurların (Emekli Sandığı iştirakçilerinin) malûlen emeklilikleri için 10 yıl kesenek ödemiş olma zorunluluğu yerine yeni Yasa ile toplam olarak 1800 gün veya en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, sigortalılık süresinin her yılı için ortalama olarak 180 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödenmiş olması koşulu getiriliyor. Bu şartı sağlayan memurlardan vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilenler yeni Yasa çerçevesinde malûl sayılacaklar.
Bağ-Kur’lular nasıl malûlen emekli oluyordu, bundan sonra nasıl olacaklar?
Şimdiki uygulamada Bağ-Kur’dan malûllük aylığına hak kazanma açısından 1479 Sayılı Bağ-Kur Kanunu gereğince en az beş tam yıl sigorta primi ödemiş olmak şartı bulunmakta. Yeni Kanunun malûllük aylığı için “toplam olarak 1800 gün veya en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, sigortalılık süresinin her yılı için ortalama olarak 180 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödenmiş olması koşulunu öngörmüş bulunuyor.
5510 Sayılı yeni Kanunla ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce çalışma gücünün % 60’ını kaybetmemiş durumda iken işe başlamış olmak şartıyla sigortalının veya işverenin talebi üzerine çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı, malûllük sigortası bakımından malûl sayılacak.
Ayrıca bugünün Bağ-kur sigortalılarının yeni Kanundan sonra malûllük hakkından faydalanabilmek için kendi sigortalılığı nedeniyle genel sağlık sigortası primi dâhil prim borcunun olmaması şartı bulunuyor.
Malûlen emekli olan bu kişiler 9000 gün prim ödemiş gibi emekli aylığı almaya hak kazanacaklar.
Ölüm Sigortasından Aylık Bağlanması
Beş yıldan beri sigortalı bulunup, sigortalılık süresinde en az 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş durumdayken ölen SSK’lılar için bu sigortalının hak sahibi kimselerine aylık bağlanıyor.
Ölüm tarihinde en az beş tam yıl sigorta primi ödemiş ve toptan ödeme almamış iken ölen Bağ-Kur sigortalıları için bunların hak sahibi kimselerine hak bağlanabiliyor.
Bugün ölen memurlar için hak sahibi kimselerine ölüm aylığı bağlanması için en az 10 yıllık hizmeti bulunması gerekiyor. Beş ila on yıl arasında hizmeti olanların malûl ve muhtaç eşleriyle okul çağındaki çocuklarına geçici aylık verilebiliyor.
Yeni Kanunla SSK sigortalıları için bu kimselerin hak sahiplerine en az beş yıllık sigortalılık süresi içinde 900 gün prim ödemiş olmak şartıyla ölüm aylığı bağlanabilecek. Bağ-Kur’lular ile memurlar ise ne az beş tam yıl sigortalılık süresinde bin 800 gün prim ödemiş olma şartına bağlandı.
Ayrıca yeni Kanunla bundan evvel 5-10 yıl arası hizmeti varken ölen memurların hak sahiplerine dul ve yetim aylığı bağlanabilecek.
Çalışan dul eşlerin aylık oranı düşürülüyor
Halen aylık almakta olan eşlerin aylık oranlarında herhangi bir değişiklik bulunmuyor. Yeni Kanunla, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almakta olan dul eşler çalışmaya başlamaları halinde çalışmayanlardan ayrılacaklar. Yani, tek kişi olarak aylık alan, çalışmayan, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan dul eşler yine % 75 oranında aylık alırken, tek kişi de olsa çalışmaya başlayan dul eş %75 yerine %50 oranında dul aylığı alacak.
Emekli Sandığı İştirakçisi (Memurların) eşlerinin evlenme yardımı gidiyor
Şu anki uygulamaya göre vefat eden memurların yetim kızlarına, eşlerine ve hatta bunlardan dolayı aylık alan analarına evlenmeleri halinde evlendikleri için kesilecek olan bu aylıklarından bir yıllık kısmı peşinen veriliyor. SSGSS ile eş ve analara evlenme yardımı gidiyor, buna karşın uzlaşma çalışmalarının da etkisiyle yetim kız çocuklarına ise bir değil iki yıllık evlenme yardımı ödenecek.
Bağ-Kur’luların Kız Çocuklarına Evlenme Yardımı Geliyor
İptal edilen maddeleri nedeniyle ertelenen 5510 sayılı Kanunun önceki halinde öngörülenin aksine aylık almakta olan erkek çocuklara eş ve kız çocuklar gibi evlenme ödeneği verilmesinden vazgeçiliyor. Önceden 12 aylık olarak ödenmesi düşünülen kız çocuklarına uzlaşma çalışmaları sonucu 24 aylık evlenme ödeneği getirilmiş olunuyor. Eşlere evlenme yardımı ödenmesinden vazgeçiliyor.
SSK’lıların evlenme yardımı değişmiyor
Uzun gitgellerden sonra önce dul eşlere de verilen evlenme yardımının kaldırılması, önce 12 aylık tutarında verilmesi öngörülen yetim kızların evlenme yardımının uzlaşma çabaları sonucu 24 aya çıkarılmasıyla SSK’lıların evlenme yardımı bugünküne benzeştirildi.
Emzirme yardımı önce arttı sonra azaldı, en son kuruma kaldı
Emzirme Yardımı halen SSK sigortalıları için bir defalığına ve 50 YTL olarak uygulanıyor. Oysa bu yardım, 5510 sayılı Reform Kanununun iptal edilen maddeleri nedeniyle ertelenen önceki şeklinde (çocuğun yaşaması şartıyla) doğumdan sonraki altı ay süresince her ay asgarî ücretin üçte biri (bugünün hesabıyla 202,80 YTL) kadar verilecekti ki toplam rakam 1170 lira olacaktı. Ancak Anayasa Mahkemesi Kanunun memurlar yönünden 22 maddesini iptal etti ve iptalden sonra yeniden düzenlenen “norm ve standartların topal olarak birleştirilmiş” son biçimine göre kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadına ya da gelir veya aylık alan SSK veya Bağ-Kur sigortalısı erkeğin sigortalı olmayan eşine, her çocuk için yaşaması şartıyla doğum tarihinde geçerli asgarî ücretin üçte biri tutarında (bugünün hesabıyla 202,80 YTL) fakat bu defa 6 ay değil sadece 1 ay uygulanacaktı.
Uzlaşma girişimleri sonucu bu rakamın SGK Yönetim Kurulunca belirlenmesi kararlaştırıldı.
Cenaze yardımını belirlemek de kuruma kaldı
SSK ve Bağ-Kur sigortalıları için mevcut durumda 247,43 YTL olan cenaze ödeneği miktarı yeni düzenleme ile önce 608 YTL’ye yükseltileceği belirtiliyordu. Bilindiği gibi 5510 sayılı Kanunun iptal edilen önceki halinde ise cenaze ödeneğinin asgarî ücretin üç katı tutarında verilmesi öngörülüyordu.
Kanunun son halinde memurlardan ölenlerin hak sahiplerine kendi kurumları tarafından ilgili mevzuat gereği ölüm yardımı hariç cenaze gideri, cenaze nakil gideri ödeneği veya bu mahiyette bir ödemenin yapılması halinde, Kurum tarafından cenaze ödeneği ödenmeyeceği belirtiliyordu.
Uzlaşma girişimleri sonucu bu rakamın saptanması da SGK’ya bırakılıyor.
YARIN: YENİ YASADAN BAĞ-KUR’LULARIN HİSSESİNE DÜŞENLER – İSTEĞE BAĞLI SSK’LILIK KALKIYOR
İŞVERENLER İÇİN ÇALIŞMA HAYATI
SSK’ya Geçerseniz Özürlü Statüsünden Emekli Olmanız Mümkün
Ben işitme özürlü olup, 1983 yılından 1988 yılına kadar 1000 günlük sigortalı günüm var. 1989 dan 1997 yılına kadar üniversitelerde eğitimimi sürdürdüm. 1997 yılından bugüne kadar şirket kurdum. Ancak imkânsızlıklar yüzünden hiçbir Bağ-Kur primlerimi ödeyemedim. Şirketim hala devam etmektedir.
Şimdi ben malûlen emekli olabilir miyim? Olmam için Bağ-Kur’lu olmam (Maliyeye kayıtlıyım) engel midir? SSK’lı olursam malûlen emekli olmak için daha kaç yıl çalışmalıyım? Gün sayım toplam kaç olmalıdır? Gazetelerden öğrendiğim kadarıyla bin 800 gün yetiyormuş doğru mu? Ömer İkbal ŞENDİLBENT
Sayın Okurum,
Öncelikle kavram kargaşasını gidermekle başlayalım. Özürlü statüsünden emeklilik başkadır, malûlen emeklilik başkadır. Malûlen hem SSK hem de Bağ-Kur sigortalıları için geçerli olan bir haktır ve bin 800 gün primi olması en az beş yıldan beri sigortalılık geçmişine sahip olmasının yanında çalışma gücü kayıp oranının en az %67 olması, ayrıca da malûl olmasına neden olan rahatsızlığının ilk sigortalılık tarihinden önce bu düzeyde bulunmaması gerekmektedir. Yani siz Bağ-Kur kapsamında da şartlarını sağladığınızda malûlen emekli olabilirsiniz. Bu nedenle vergi kaydınız malûlen emekliliğinize engel teşkil etmez.
Özürlü statüsünden emeklilik ise SSK’da geçerli olup, Bağ-Kur’da bulunmayan bir haktır. Şayet engelinizin boyutu %67 oranından az fakat %40 oranına eşit veya bu orandan daha yüksek ise Bağ-Kur sigortalılığınıza yöntemince son verip bir işyerinde çalışmaya başlayıp işvereniniz aracılığıyla Maliye’ye başvurup en az %40 oranında sağlık raporu aldıktan sonra bununla vergi indirimi hakkından yararlanmaya başlamanız gerekiyor. Bağ-Kur borçlarınıza gelince beş yıldan fazla olan bu borçlarınızı 2007/47 sayılı Bağ-Kur Genelgesinin verdiği haktan yararlanarak bin 340 gününü ödeyip kalanını ödemeyip kalan süreden kurtulabilirsiniz. Bunun üzerine SSK’dan emekli olmak için ödemeniz gereken en az bin 260 günlük SSK sigortalılığı süresini de tamamladığınızda (1000 gün +1340 gün +1260 gün= 3600 gün) özürlü statüsünden emekli olabilirsiniz.
