Sözcü Gazetesi: Yeni Sosyal Güvenlik Yasası Neleri Değiştiriyor? – 3 – (Dul ve Yetim Aylıkları Günümüzde ve SSGSS’den Sonraki Dönemde Kime Ne Oranda Bağlanacak?) – 26 bin YTL’lik Bağ-Kur Borcundan Kurtulmanız Mümkün

31 Mart 2008

ÇALIŞANLARIN SÖZCÜ’SÜ

 

DUL VE YETİM AYLIKLARI GÜNÜMÜZDE VE SSGSS’DEN SONRAKİ DÖNEMDE KİME NE ORANDA BAĞLANACAK?

 

SSK’dan Yetim Aylığını Kimler Alabiliyor?

Şu anda SSK sigortalısının (veya emeklisinin) yetim kız çocuğu çalışmıyorsa, evli değilse, herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan gelir veya aylık almıyorsa ana veya babasından dolayı yetim aylığı alabiliyor.

SSK sigortalısının erkek çocukları 18 yaşına kadar, orta öğrenimde (lise) okuyorsa 20 yaşına kadar, yükseköğrenimdeyse 25 yaşına kadar alabiliyor. Kız veya erkek olsun çalışamayacak kadar malûlse bu hali devam ettiği sürece yetim aylığı alabiliyor.

 

Bağ-kur’dan Yetim Aylığını Kimler Alabiliyor?

Halen Bağ-Kur sigortalısının (veya emeklisinin) yetim kız çocuğu, evli değilse, çalışmıyorsa ve emekli değilse ana-babasından yetim aylığı alabiliyor.

Bağ-Kur sigortalısının (veya emeklisinin) yetim erkek çocukları 18 yaşına kadar, orta öğrenim yapması halinde 20 yaşına, yükseköğrenim görüyorsa 25 yaşına kadar, çalışamayacak kadar malûlse malûliyetleri devam ettiği sürece yetim aylığı alabilmekteler.

 

Emekli Sandığı’ndan Yetim Aylığını Kimler Alabiliyor?

Mevcut durumda, T.C. Emekli Sandığı iştirakçisinin (memurun, memur emeklisinin) kız çocuğu, evli değilse, T.C. Emekli Sandığı iştirakçisi veya emeklisi değil ise ana-babasından yetim aylığı alabiliyor. T.C. Emekli Sandığı yetiminin memuriyet dışındaki çalışmaları yetim aylığı almasına engel olmuyor.

Ölen memur ya da memur emeklisinin yetim erkek çocuğu okumuyorlarsa 18 yaşını, ortaöğrenim yapıyorsa 20 yaşını, yükseköğrenim görüyorsa 25 yaşını dolduruncaya kadar yetim aylığı alabiliyor. Memurun ana-abası da muhtaç iseler eş ve çocuklardan artan hisse kalıp kalmadığına bakılmaksızın yetim aylığı alabiliyorlar.

 

Birden fazla dul aylığı almak mümkün

Mevcut durumda 5510 sayılı Kanundan önceki durumda dullar, dul aylığı alırken çalışmaları ya da emekli olmaları dul aylıklarını engellemezken ancak evlenmeleri halinde dul aylıkları kesiliyor. Eğer ikinci eşleri de vefat ederse ve her iki eşi de farklı sosyal güvenlik kurumuna bağlı ise her iki eşinden de dul aylığı alabilmektedir. Hatta örneğin SSK, Bağ-kur ve Emekli Sandığı’na mensup üç ayrı kocadan dul kalan kadının her üç kocasından dolayı ayrı ayrı üç kurumdan dul aylığı alması mümkün bulunuyor.

 

Yeni dönemde yetim ve dul aylıkları nasıl paylaştırılacak?

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunundan sonra ise;

Ölen sigortalı için hesaplanacak aylığın;

a) Dul eşine % 50’si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75’i,

b) 5510 Sayılı Sosyal sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;

1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,

2) Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya,

3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının,

her birine % 25’i,

c) Ülkemiz ve yabancı bir ülke mevzuatına göre çalışmayan veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50’si,

d) Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde, ana ve babaya çalışmaması ve gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 25’i oranında; çalışmayan ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması, gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın % 25’i,

oranında aylık bağlanacak.

 

Malûl çocuklara somut tanım getiriliyor

Çocukların yaşa ve cinsiyete bağlı olmaksızın ölüm aylığından mütemadiyen yararlanmaları için gereken çalışamayacak derecede malûl olma şartı yeni Kanundan sonra “Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitiren malûl durumunda” olma şekline dönüştürülerek somutlaştırılıyor.

 

Bugün dul-yetim aylıkları nasıl birleştiriliyor?

Yani bugün ölen Bağ-kur sigortalısının dul kızı Bağ-kur’dan yetim aylığı alırken aynı zamanda Emekli Sandığı veya SSK sigortalısı kocasından dolayı dul aylığı alabilirken, yine  ölen Emekli Sandığı iştirakçisinin dul kızı Emekli Sandığı’ndan yetim aylığı alırken aynı zamanda Bağ-Kur veya SSK sigortalısı kocasından dolayı dul aylığı alabilirken, ölen SSK sigortalısının yetim kızı babasından dolayı yetim aylığı alırken SSK sigortalısı kocasından dolayı SSK’dan dul aylığı alamamaktaydı. 5510 Sayılı Kanun kız çocuklarının hem ana-baba, hem de kocasından dolayı ölüm aylığına hak kazanması halinde tercih ettiği aylık olarak sadece birinin bağlanmasına izin veriyor.

 

Yeni dönemde Aylık ve Gelirlerin Birleşme Durumu

5510 Sayılı Kanuna göre bağlanacak aylık ve gelirlerin birleşmesi durumunda ise;

Uzun vadeli sigorta kollarından;

·        Hem malûllük hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya, bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı,

·        Malûllük veya yaşlılık aylığı ile birlikte, ölen eşinden dolayı da aylığa hak kazanan sigortalıya her iki aylığı,

·        Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı,

·        Birden fazla çocuğundan aylığa hak kazanan ana ve babaya en fazla ödemeye imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı,

·        Kız çocuklarının hem eşinden, hem de ana ve babasından ölüm aylığına hak kazanması halinde, tercih ettiği aylığı,

bağlanacak.

 

Bu durumda bugün SSK, Bağ-kur mevzuatı kapsamında birden fazla sosyal güvenlik kuruluşundan aylık bağlananların aylıkları tek sosyal güvenlik kurumu oluştuğundan yürürlük tarihinden sonra tek olarak bağlanılacak.

 

Yeni Dönemde Ana Babalara Aylık Bağlanma Durumu

Yeni düzenleme ile ölen sigortalıdan dolayı ana ve babalara aylık bağlanması için eş ve çocuklardan artan hisse bulunması, her türlü gelirlerinin asgarî ücretin net tutarından az olması ve gelir/aylık almaması şartları getiriliyor. Ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisse koşulu aranmayacak. Mevcut uygulamada, SSK sigortalılarının ana ve babalarına ölüm aylığı bağlanabilmesi için sigortalının öldüğü tarihte eş ve çocuklardan artan hisse bulunması şartı aranmıyordu.

Yeni düzenleme ile artan hissenin sonradan oluşması halinde de ana ve babaya aylık bağlanması imkânı getirilmiş olunuyor.

Ana-babalar birden fazla çocuğundan aylık alabilecek, ancak en yüksek iki aylığın birinin tamamını diğerinin yarısını alabilecek.

 

 

YARIN: SSGSS’DEN SONRAKİ DÖNEMDE MALÛLLÜK-ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANMA KOŞULLARI ; EVLENME, EMZİRME ve CENAZE ÖDENEKLERİNİN VERİLME

 

İŞVERENLER İÇİN ÇALIŞMA HAYATI

 

26 bin YTL’lik Bağ-Kur Borcundan Kurtulmanız Mümkün

Eşim veraseten, kira gelirinin dışında bir faaliyeti bulunmayan anonim ortaklık şirket yönetim kurulu üyesi olmuştur. Vergi mükelleflerinin vergi dairelerinden tetkiki suretiyle Bağ-Kur’a kayıtlı olmadığı tespit edilmiş, 2000 yılından başlatılmak suretiyle Bağ-Kur sigortalılığı başlatılmış ve bu durum 04.01.2008 tarihinde bir tebligatla 31.01.2008 tarihi itibarıyla 26 bin YTL borçlu bulunduğu tarafımıza tebliğ olunmuştur. Ayrıca bu meblağın ödenmemesi halinde aylık faizlerle artacağı bildirilmiştir. Eşim 66 yaşındadır emeklilik beklentimizde yoktur. Bu sorumluluktan kurtulmak için ne yapmamız gerektiği konusunda bize yardımcı olmanızı rica ediyorum. M.N.YİĞİT

 

Sayın Okurum,

İstemediğiniz Bağ-Kur sürelerinden kurtulmanız mümkün. 5458 sayılı Kanunun ve 2007/47 sayılı Bağ-Kur genelgesi kapsamında müracaat ederek eşinizin borcunu yapılandırın. En az 5 yıllık süreyi bulan Bağ-Kur borçlarının yapılandırılabileceğini öngören bu Genelgeye göre eşiniz yapılandırılan süreden imtina etme hakkına sahip bulunuyor.

2007/47 sayılı Genelgeden yararlanmak için Bağ-Kur İl Müdürlüklerine veya Şube Müdürlüklerine giderek ”Ek-1” adlı başvuru talep belgesi niteliğindeki formu doldurmanız gerekiyor.

Bu formla birlikte Bağ-Kur’da size vergi, oda ve sicildeki güncel sigortalılık bilgilerinin öğrenilip doldurulması amacıyla bir sigortalılık belgesi verilecek. Başvuruda bulunan kişi olarak “Ek-1” belgesini ve sigortalılık belgesini doldurup Bağ-Kur’a verdikten sonra eşinize iki alternatifli bir yol sunulacak. Bunlardan birincisi ve eşinizin ihtiyacını karşılayacak olan; beş yıl ve daha fazla süreye ilişkin borcu oluşan sigortalılık sürelerinizin başvuru tarihinden itibaren üç aylık süre beklenilmeden hemen durdurulmasıdır. Bunun için size belgenin sağ üst köşesinde “Ek-2” yazan bir evrak verilecek ve bu evrak tarafınızdan imzalanırsa 60 ay ve üzerine ilişkin sigortalılık süresi hemen durdurulacak.

 

01.04.2009 Tarihinde Emekli Olabilirsiniz

12.11.1955 doğumluyum. 01.12.1985 tarihinden beri Tarım Bağ-Kur sigortalısıyım. 20 aylık askerlik borçlanmasını da yaparsam ne zaman emekli olabilirim? Mustafa Kemal ÜNLÜ/AKSARAY

 

Sayın Okurum,

Vermiş olduğunuz bilgilere göre 20 aylık askerlik borçlanmasını da yaparsanız Tarım Bağ-Kur sigortalılığınızı 01.04.2009 tarihine kadar sürdürürseniz 01.04.2009 tarihinde emekli olabilirsiniz. Askerliğinizi borçlanmazsanız bu kez 01.12.2010 tarihinde emekli olabilirsiniz.